Valideynlər həmişə övladlarının "ən yaxşı" olmasını istəyirlər. Ancaq uşaq kimi davranmayanlar bu vərdişləri real dünyada davam etdirmək istəyirlər.

Bizimyol.info "trthaber"ə istinadən xəbər verir ki, bir çox valideynlər öz uşaqlıq təcrübələrinə əsaslanaraq, uşaqları üçün məhdudiyyətlər qoymaqda daha çevikdirlər. Bəziləri bu vəziyyəti öz təcrübələrinin keçməsinə imkan verməmək, bəziləri qaydalar qoymağın emosional yükündən qaçmaq, bəziləri isə daha çox azad fərdlərin yetişməsinə imkan yaratmaq niyyəti ilə müdafiə edir.

Ancaq həddindən artıq sərt qaydalar uşağın inkişafına mənfi təsir göstərsə də, tamamilə qaydasız böyüyən uşaq yetkinlik dövründə də ətrafına mənfi təsir göstərə bilər. İstədiyinə çətinlik çəkmədən nail ola bilən uşağın həm şəxsi, həm də iş həyatında problemləri olur. Çünki zəhmət çəkmədən istədiyi nəticəni əldə etməyə alışan uşaqlar bu vərdişləri yetkinlik çağında da davam etdirirlər. Mövzu haqqında mütəxəssis, Klinik Psixoloq Seda Aydoğdu fikirlərini bildirib.

Tez əldə edilən şey dəyərini tez itirir

Təkcə valideynlərin bu münasibəti deyil, həm də rəqəmsal dövr insanın istədiyi hər şeyə anında çatma imkanı verir. Məlumat əldə etmək, əyləncə və ya sosiallaşmaq üçün səy göstərməyə ehtiyac yoxdur. Bu vəziyyətin uşaqlara mənfi təsirləri səbəbindən bütün dünyada sosial medianın və erkən yaşda ekranlara məruz qalmasının qarşısı alınır.

Seda Aydoğdu texnoloji imkanlarla böyüyən və indi iş həyatına girən "Z" nəslinə də diqqət çəkir. O izah edir ki, valideynlər uşağın istədiyi hər şeyi etməklə, tələbi dərhal yerinə yetirmək düzgün deyil.

"Onların dözümlülük qabiliyyəti aşağı olduğu görünür. Bu, səy göstərmədən nəticələr əldə etməyi, qarşıya məqsəd qoymağı və ya məqsədə çatmaq üçün lazımi qətiyyət, səbr və iş qaydasını inkişaf etdirməyi çətinləşdirir. Uşağa istədiyi hər şeyi elə o anda vermək düzgün deyil. Ən yaxşısı uşağın səbr etməsini, gözlədiyini və istədiyinə çalışmasını gözləmək olardı. İstədiyini dərhal əldə etmək uşağın səbirlə gözləmək, ehtiyaclar iyerarxiyası yaratmaq, prioritetləri müəyyən etmək və strategiyalar hazırlamaq və məqsədə doğru getmək kimi nailiyyətlərini poza bilər. Əhəmiyyətli olan hədəfə dərhal çatmaqdansa, müəyyən səy, səbr və vaxtda çatmağı öyrənməkdir", - deyə o qeyd edib.

Zəhmətsiz nəticələr əldə edən uşaq necə böyük olur?

Başqa bir sual isə uşağın ətrafındakı insanlar bu vəziyyətdən necə təsirlənir? Aydoğdu deyir ki, hər istəklərini yerinə yetirərək böyüyən uşaqlarda daha eqoist, tələbkar və dözümsüz xüsusiyyətlər ola bilər. Təbii ki, o, qeyd edir ki, bu zaman fərdi xüsusiyyətlərin, sosial mühitin təsirini də nəzərdən qaçırmaq olmaz.

"Eqoist kimi böyüyən uşaqların əlaqə yaratmaq və digər insanlarla münasibət qurmaqda çətinlik çəkəcəyini proqnozlaşdırmaq olar. Bu vəziyyət uşağın məktəb həyatında və həmyaşıdları ilə münasibətlərində çətinliklərin olacağını düşünsə də; Uşağın istədiyi hər şeyi etməyə hazır olan və əksinə, məhdudiyyətlər qoymağa çalışan böyüklərin, müəllimlərin, yaxud valideynlərin olması uşağın uyğun olmayan rəftarlara məruz qalmasına səbəb ola bilər. Bu, həmyaşıdlar və ya bacı-qardaşlar arasındakı münasibətlərin ədalətsiz əsasda olması ehtimalını da artıra bilər", - deyə o qeyd edib

Aydoğdu bu insanların iş həyatında yaşaya biləcəkləri problemləri belə ümumiləşdirir: "Görünür, bu tip uşaqlığı olan böyüklər iş həyatlarında komanda işinə çox meylli deyillər. Onlar qrup daxilində vəzifə və məsuliyyətləri öz üzərinə götürməkdən, vaxtı idarə etməkdən və yuxarı-tabeçi münasibətləri idarə etməkdən yayınmaqda problemlərlə üzləşə bilərlər", - deyə o qeyd edir.

İstedadları yüksək qiymətləndirilən uşaq yetkin olanda bu münasibəti həyat yoldaşından, dostlarından gözləyir. O an istədiyini almadıqda səbirsiz və aqressivləşə bilər, deyən Aydoğdu: “Uşaqlıqda olduğu kimi qeyd-şərtsiz təsdiq və qəbul gözləntilərinə sahib olmaq, digərinin hisslərini görməməzlikdən gəlmək və ya dəyərsizləşdirmək kimi qəbul ediləcək. Bu vəziyyət mənfur bir quruluş ətrafında inkişaf etdiyi üçün ikitərəfli münasibətlərdə möhkəm bir emosional bağın qurulmasını sabote edə bilər və empatiyanın olmaması səbəbindən münaqişələrə səbəb ola bilər. Bütün bu vəziyyətlər insanın uşaqlıqda yaşadıqlarından fərqli olduğu üçün; Bəzi hallarda qəzəbi idarə etməkdə çətinlik çəkmə ehtimalı artra bilir", - bildirib.

"Hər şeyə "hə" demək anı xilas edir"

Bəs niyə valideynlər uşaq böyüdərkən bu üsulu seçirlər? Uşaqlıqda əldə etmədiklərini belə doyururlarmı? Aydoğdu bunun arxasında duran müxtəlif səbəblərə diqqət çəkir: "Emosional cəhətdən dözümlü olmayan valideynlər övladlarının tələb və təkidlərinin öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Uşaqlarına istədiklərini ani bir həll yolu kimi satın alaraq qısamüddətli həll yollarını qəbul etsələr də, bu vəziyyətin uzun müddətdə daha çətin davranışa çevriləcəyini düşünməyə bilərlər. Bundan əlavə, övladlarının uşaqlıqda yaşadıqları məhrumiyyətləri yaşamamaları üçün istədiklərini elə o an və ya orada etməklə və ya almaqla emosional olaraq özlərini yaxşı hiss edə bilərlər. Lakin bu qərarlar ümumiyyətlə uzunmüddətli perspektivdə bunun doğuracağı problemlər nəzərə alınmadan verilir".

Bəs, ailələr uşağın istədiyi hər şeyi yerinə yetirmək əvəzinə nə etməlidirlər?

Seda Aydoğdu valideynlərə necə məhdudiyyətlər qoya biləcəyi ilə bağlı da təkliflər verib.

"Uşağın tələbləri yaşına uyğun qiymətləndirilməlidir. Hər bir sorğunun müəyyən bir inkişaf dövrü ərzində edilməsi çox vacibdir. Məsələn, bir ibtidai sinif uşağının son model telefon tələbi yaşa görə qiymətləndirilməli, uşağa gözləməsi üçün izahat verilməlidir. Və həmçinin; "Uşağa dözməsi lazım olan və istədiyi bir şey üçün vaxt və pulun idarə edilməsini təmin etmək üçün təkliflər verilməlidir", - deyən Aydoğdu əlavə edir ki, uşaq üçün sərhədlər çəkərkən ardıcıl olmaq lazımdır.

Qadir, Bizimyol.info