Türkiyədə əkinçilik sahələrinin istehsala açılmasına dair yeni siyasətlərin dəstəyi ilə fermerlər düzgün məlumatla boş qalan kənd təsərrüfatı torpaqlarını istehsala keçirə bilərlər.

Bizimyol.info xəbər verir ki, Səfir Ömer Faruk Doğan "AA" üçün dünyada artan qida təhlükəsizliyi böhranı və Türkiyənin bu sektorda necə qabaqcıl ola biləcəyi haqqında yazıb.

Dünya 2020-ci ildən bəri qlobal böhranlardan çıxa bilmir. "Covid-19" epidemiyası, Avropanın mərkəzində 2 ildən artıq davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsi və İsrailin 2023-cü ilin oktyabrında başlayan Qəzzanı işğalı dünyada çətin tarazlığın pozulmasına səbəb olub. Enerji və qida sektorları bu böhranlardan ən çox təsirlənən sektorlar olub. Bu səbəbdən inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr istər-istəməz digər sahələrə, o cümlədən kənd təsərrüfatı sektoruna investisiyalarını müdafiə sənayesinə yönəldiblər. İqlim dəyişikliyinin təsirini artırması ilə kənd təsərrüfatı sahələrinə investisiyalar azalıb. Bu vəziyyət həm kənd təsərrüfatı məhsullarının azalmasına, həm də xərclərin xeyli artmasına səbəb olub.

• Müdafiə sənayesi kənd təsərrüfatı və qida sənayesini nisbətən qabaqlamış kimi görünsə də, kənd təsərrüfatı istehsalı və ərzaq təhlükəsizliyi strateji əhəmiyyətini artıraraq gündəmdəki yerini qoruyub saxlayacaq.

Qlobal inflyasiya qida sənayesinə necə təsir edir?

Qlobal inflyasiyaya ən çox təsir edən "Covid-19" epidemiyasının təsirləri nisbətən azaldıqca, inflyasiya da qismən azalmağa başlayıb. Bununla belə, ərzaq qiymətlərinin inflyasiyası ərzaq təhlükəsizliyini və yoxsulluğu artırmağa davam edir.

2023-cü ildə yavaşlasa da, qlobal inflyasiya hələ də 2010-2019-cu illərin orta göstəricisindən yüksəkdir. Qlobal inflyasiya 2022-ci ildəki 8,1 faizdən, 30 ilin ən yüksək göstəricisindən 2023-cü ildə təxminən 5,7 faizə düşüb. 2024-cü ildə beynəlxalq əmtəə qiymətlərindəki mülayimlik və monetar sərtləşdirmənin təsiri ilə tələbin zəifləməsi səbəbindən bu nisbətin 3,9 faizə enəcəyi gözlənilir.

İnkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda inflyasiya daha ciddi yavaşlama yaşadı. Lakin əsas inflyasiya dərəcələri artan xidmət qiymətləri və sıx əmək bazarları səbəbindən nisbətən yüksək olaraq qalır. Əksər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə inflyasiya 2023-cü ildə pik həddə çatdı, lakin bu dərəcələrin 2024-cü ildə azalacağı gözlənilir.

Bu ümidverici inkişaflara baxmayaraq, beynəlxalq qiymətlərin yerli qiymətlərə məhdud keçidi, zəif yerli valyutalar və iqlimlə bağlı mənfiliklər səbəbindən 2023-cü ilin ikinci yarısında xüsusilə Afrika, Cənubi Asiya və Qərbi Asiyada ərzaq qiymətlərində artım əlamətləri müşahidə edilmişdir.  Yüksək ərzaq qiymətləri, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, gəlirlərinin daha çox hissəsini ərzağa xərcləyən ən yoxsul ailələr üçün ərzaq təhlükəsizliyinin əsas idarə edicisinə çevrilib.

İnkişaf etməkdə olan ölkələrdəki inflyasiya tendensiyası yoxsulluğu artırsa da, keçmişdə dünyada yoxsulluğun azaldılmasında böyük çətinliklə əldə edilən qazancların bir qismi sürətlə itirildi. Məsələn, aşağı gəlirli ölkələrdə, xüsusən də Şimali Afrika və Qərbi Asiyada yoxsulluq səviyyəsi "Covid-19"dan əvvəlki səviyyələri xeyli üstələyib.

AB qida sektorunda böhran içindədir

Avropa Birliyinin (AB) Cənub Ortaq Bazar (MERCOSUR) razılaşmasını təsdiqləməsi və kənd təsərrüfatına tətbiq etdiyi məhdudiyyətlər səbəbiylə təzyiq altında olacaqlarını düşünən fransız fermerlər, istehsal və ixrac məhdudiyyətləri ilə daralmış kənd təsərrüfatı təşviqi siyasətlərinə reaksiya verdilər. Əslində, Fransada başlayan bu üsyanlar fermerlərin prioritetlərin müxtəlif sahələrə keçməsinə reaksiyalarına əsaslanır.

Fransa hökuməti ilə kənd təsərrüfatı sektoru arasındakı gərginlik kənd təsərrüfatı istehsalının iqtisadiyyatında mühüm yer tutduğu digər Avropa İttifaqı ölkələrinə, xüsusilə İtaliyaya da sirayət edib. AB-nin mühüm kənd təsərrüfatı istehsalı ölkəsi olan İspaniya, Şimali Afrika ilə əlaqələrini tarixinin ən yaxşı nöqtəsinə çatdırmaq üçün göstərdiyi səylər nəticəsində kənd təsərrüfatı sahəsindəki açığı Afrikadan qarşılamaq istəyir. İspaniya Şimali Afrikanın, xüsusilə Mərakeşin kənd təsərrüfatı istehsal potensialından istifadə edərək ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək arzusu ilə həm siyasi, həm də texniki baxımdan əlaqələrini maksimum dərəcədə artırmaq üçün böyük səylər göstərir.

Müdafiə sənayesi kənd təsərrüfatı və qida sənayesini nisbətən qabaqlamış kimi görünsə də, kənd təsərrüfatı istehsalı və ərzaq təhlükəsizliyi strateji əhəmiyyətini artıraraq gündəmdəki yerini qoruyub saxlayacaq. Bütün göstəricilər bunu təsdiqləyir.

Böhranı fürsətə çevirmək

Türkiyə coğrafiyasında və Avropada əhəmiyyətli kənd təsərrüfatı istehsalı potensialına malik ölkələrdən biridir. Hazırda artan tendensiyada olan ixracımızda ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarının öz mövqelərini qoruyub saxlaması da bu fakta əsaslanır. Kənd təsərrüfatı istehsalı iqlim dəyişikliyi və Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə gözlənilməz xərc artımı prosesinə girsə də, hələ də ölkə üçün əhəmiyyətini və prioritetini artırmağa meyllidir.

Kənd təsərrüfatı istehsalı prosesinin başlanğıc dövrü olan mart-may ayları məhsuldarlığın artırılması üçün ən kritik tarixlər kimi bilinir. Bu dövrlərdə məhsuldar illik gəlir baxımından istehsalçının düzgün istiqamətləndirilməsi və həvəsləndirilməsi çox vacibdir.

Türkiyədə əkinçilik sahələrinin istehsala açılmasına dair yeni siyasətlərin dəstəyi ilə fermerlər düzgün məlumatla boş qalan kənd təsərrüfatı torpaqlarını istehsala keçirə bilərlər. Bu vəziyyətin nəticəsində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının xərcləri azaldıla, ərzaq ixracat sektorumuzda böyük artım əldə oluna bilər.

Dünyadakı tendensiyaların əksinə olaraq, Türkiyədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artırılması daha asan və sərfəli işdir. Məhsul yığım mövsümünün başlayacağı növbəti iyul-avqust ayları ilə bütün Avropada bir çox kritik məhsullar, xüsusilə də bitki yağları üçün qıtlıq və tələbatın artması gözlənilir. Bu, istər-istəməz vahid qiymətlərdə və ixrac qiymətlərində özünü göstərəcək. Ona görə də mövcud konyuktura düzgün üsullarla istehsalçılara əlavə gəlir verə bilər.

Bu səbəbdən hazırda gündəmi seçki prosesi ilə intensivləşən ölkənin kənd təsərrüfatı istehsalı və qida sektorunu gündəmdə saxlamağa davam etməsi, fermerlərin vaxtında məlumatlandırılması, dəstəklənməsi və istehsala istiqamətləndirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.  Ərzaq təhlükəsizliyi baxımından getdikcə əhəmiyyət kəsb edən kənd təsərrüfatı sektorunda ölkədə təkrar istehsal və ixrac yolu ilə bir çox ölkələrin ərzaq təhlükəsizliyinə töhfə verə bilər, regionda və Avropada bir çox kritik kənd təsərrüfatı istehsalı məhsullarında liderliyə nail olmaq imkanı əldə edə bilər.

Qadir, Bizimyol.info