“Əvvəlki yazıda da qeyd etdiyim kimi, yeni kabinetin verdiyi mesajlar sahədə öz əksini tapmağa başladı. Əvvəla, körfəz ölkələri ilə seçkidən əvvəlki dövrdə atılan qarşılıqlı normallaşma addımları, seçkidən dərhal sonra 10 il sonra Misirlə yenidən qarşılıqlı səfirlərin təyin edilməsi ilə müşahidə edildi. Türkiyə tərəfi əslində uzun müddət münasibətləri normallaşdırmağa daha çox istəkli olan tərəf idi, lakin seçkilərdən sonra Misir tərəfi nəticəni qəbul etdi və hərəkətə keçməyə qərar verdi. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd etmişdik ki, seçkidən sonra hakimiyyət dəyişsə də, dəyişməsə də, həm qərb əyalətləri, həm də Yaxın Şərq əyalətləri ilə müzakirə olunacağına hamının ehtiyacı var.

Önümüzdəki dövrün dinamikasına işıq salan digər bir hadisə isə Ərdoğanın Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti və Azərbaycana ənənəvi seçki sonrası səfərlərindən sonra bu həftənin əvvəlində BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı və Qətərin daxil olduğu "körfəz turu"na çıxması və yeni investisiya razılaşmaları gözləntilərinin qarşılanmağa başlanmasıdır. Buna ayın sonunda İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun Türkiyəyə səfər edəcəyini də əlavə etsək, yeni xarici siyasət yol xəritəsini daha aydın başa düşmək olar.

Yunanıstanda seçkilər başa çatdıqdan sonra həm Ərdoğan, həm də Miçotakisin verdiyi mötədil mesajlar, daha sonra iki ölkənin müdafiə nazirlərinin görüşləri də Egey və Aralıq dənizində artan gərginliyi azaldan yeni addımlar oldu”.

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına BAU ULMER müdürü, politoloq İhsan Alpargın danışıb. Siyasi şərhçi bildirib ki, Litvada keçirilən NATO sammitində Ərdoğan, ABŞ və Avropa İttifaqına üzv dövlətlərlə ikitərəfli görüşlər və verilən müsbət mesajlardan sonra İsveçin NATO-ya üzvlüyünə zəmin yaradılmasına dair razılaşma da Qərblə Türkiyə arasında uzun müddətdir davam edən gərginliyin bir müddətliyinə olduqca azaldığına bənzəyir.

BAU ULMER müdürü, politoloq İhsan Alpargın

“Bununla belə, bunun müvəqqəti yox, qalıcı olması bir çox şeydən asılıdır. Məsələn, Ərdoğan İsveçin üzvlük prosesi ilə bağlı son qərar səlahiyyətinin Türkiyə Böyük Millət Məclisinin olmasında israr edib və hər şeyin hələ bitmədiyini dəfələrlə vurğulayıb. Buna səbəb kimi terror təşkilatları (PKK, FETÖ və s.) ilə effektiv və birgə mübarizənin təminatlı olduğu vurğulansa da, xüsusilə Türkiyənin Aİ-yə üzvlük məsələsində irəliləyiş tələb etməsi, AB-yə viza liberallaşdırılması, İsveçin silah embarqosunu yığışdırması, ABŞ Konqresinin F-16 modernləşdirilməsi və satışına vetonun qaldırılması kimi tələblərinin yerinə yetirildiyini asanlıqla görə bilərik. Bundan başqa, Türkiyənin uzun illər üzv olduğu Aİ orqanlarından çıxarılmasının gündəmdə olduğu bu dövrdə belə bir addım Türkiyənin yeni mövqe tutması üçün vaxt qazanmışdırmış kimi görünür”-deyən Alpargın vurğulayıb ki, Xarici işlər nazirinin yeni təyin olunan müavinlərinin hər üçünün Aİ qurumlarının və Aİ-yə üzv ölkələrin səfirliklərindən karyeralı diplomatlar olması prosesin rəsmi kanallarla masa arxasında ciddi şəkildə aparılacağının göstəricisidir. Onun sözlərinə görə, İsveçin üzvlük prosesində irəli sürdüyü gözlənti və tələblərdən Türkiyənin ən ciddi gözləntilərinin viza rahatlığı və silah embarqolarının aradan qaldırılması olduğunu görə bilərik. Bu mövzulardakı inkişaflar Türkiyənin təsdiqi üçün kafi görülə bilər. Digər tərəfdən, NATO və Aİ proseslərinin ayrı-ayrılıqda fəaliyyət göstərdiyi tərəflər tərəfindən dəfələrlə bəyan edilib. Buradan da belə nəticə çıxara bilərik ki, NATO-nun himayədarı olan ABŞ-dan gözləntilər Türkiyə üçün daha önəmlidir.

Alpargının fikrincə, bütün bu addımlar Qərblə birlikdə atılırkən, digər tərəfdən, Zelenskinin səfərindən sonra Ukraynanın Azov Batalyonu komandirlərinin Ukraynaya qaytarlması, BAYKAR-ın Ukraynada istehsal müqaviləsi imzalaması kimi mövzular, Rusiyanın yaşadığı Vaqner böhranı ilə üst-üstə düşməsi, Türkiyənin Rusiya ilə olan çox tərəfi münasibətlərində yeni mövqe tutduğunu göstərir.

Alpargın vurğulayıb ki, Rusiya taxıl müqaviləsində Qərbə qarşı əli güçlü olsa da, güclü əl tutmaq mövqeyində olsa da, bir çox dalana dirənmiş vəziyyətdə Türkiyənin vasitəçiliyinə və dəstəyinə ehtiyac duyacaq vəziyyətdə olması da bir həqiqətdir. Buna illər keçdikcə tədricən inkişaf edən və dərinləşən Türkiyə-Azərbaycan hərbi əməkdaşlığı vasitəsilə Azərbaycanın NATO standartlarına uyğunluğu və Qarabağ böhranı sahəsində sahədə vasitəçilik təşəbbüsünü öz üzərinə götürən Aİ-nin effektivliyinin artmasını da əlavə etsək ,

Qafqazda tarazlıqlar da Rusiyaya qarşı inkişaf edərkən Rusiyanın Türkiyə kimi regional aktyorla tələbkar və hədələyici diplomatiya aparması mümkün kimi görünmür.

“Son həftələrdə Türkiyə bazarlarına əhəmiyyətli xarici fond axını və bunu dəstəkləmək üçün xarici siyasətdə daha barışdırıcı addımların atılmasının zəruriliyi düzgün oxunmuş və həyata keçirilmiş vəziyyətdədir. Buna Türkiyədə qeyri-qanuni miqrant və qaçqın probleminin həlli üçün proqram çərçivəsində iştirakçı dövlətlərlə işləmək zərurəti də əlavə olunduqda, yaxın gələcəkdə Suriya ilə bağlı yeni səhifənin açılacağı görünür. Bundan əlavə, seçkisini başa vuran və gələcəyini dəqiq görən Türkiyə hazırda bir çox mövzuda Qərblə masa arxasına oturmağa hazır olsa da, xüsusilə Avropa dövlətlərində daxili siyasəti olan bir məsələ olduğundan Qərb dövlətlər də masa arxasında oturmaq üçün yollarını aydın görməlinə ehtiyac var”-deyə İhsan Alpargın əlavə edib.

Politoloqun fikrincə, bu, bəzi məsələlərdə prosesi gecikdirən məsələdir. Məsələn, Hollandiyada hökumət Ruttenin keçən həftə Ərdoğanla görüşündən sonra qaçqınların qəbulu ilə bağlı siyasi böhran zamanı çökdü.

“Günlərlə Fransada baş verənləri izlədik. ABŞ gələn il seçkilərə gedir. Bir sözlə, Türkiyənin dörd il yarım seçkisiz qalmasına və proqramı müəyyənləşsə də, həmsöhbətlərinin qeyri-sabitliyi və seçki narahatlığı yenə də prosesi alt-üst edən dinamikadır. Ancaq Türk diplomatiyası böhranlı dövrlərdə uğurları ilə məşhur olan bir qurumdur və zamanla müsbət rəylər alınacaq. Mövcud iqtisadi şəraitdə də nəzərə alınmalıdır”-deyə İhsan Alpargın vurğulayıb.

İlahin, Bizimyol.info