Kompüterlərin və internetin həyatımıza daxil olması ilə bütün dünyada çox şey dəyişdi. Bəs hökumətlər? Onlar da bu rəqəmsal inqilabdan öz paylarını aldılar və indi müharibələr təkcə quruda deyil, həm də virtual aləmdə aparılır.
Bizimyol.info xəbər verir ki, "webtekno"nun təqdim etdiyi yazıda rəqəmsal əsrin soyuq müharibəsində hökumətlərin yeni cəbhə xəttinin internet olduğu bildirilir: "İndi tanklar və təyyarələr əvəzinə klaviatura və kodlar ön plandadır. Hökumətlər rəqib ölkələrin mühüm qurumlarını və kritik infrastrukturlarını hədəf alaraq kiber üstünlük əldə etməyə çalışırlar",- deyə bildirilir.
Bu gizli müharibənin oyunçuları kimlərdir? Haker qrupları və gizli əməliyyat bölmələri. Onlar dünya səhnəsində tarazlığı dəyişə biləcək hərəkətlər edirlər, gözdən uzaqdırlar.
ABŞ-ın Milli Təhlükəsizlik Agentliyi hər il milli təhlükəsizliyə ən böyük təhdidləri ümumiləşdirən Ümumdünya Təhdidlərin Qiymətləndirilməsi adlı sənəd dərc edir
Kibertəhlükəsizlik ilk dəfə 2011-ci ildə qeyd olundu, lakin o qədər də əhəmiyyət verilmədi. Cəmi iki il sonra o, bir nömrəli təhlükəyə çevrildi və o vaxtdan bu mövqeyini qoruyub saxlayır. Milli dövlətlərin bütün müdafiə idarələri artıq kibertəhlükəsizlik təhdidləri ilə mübarizəyə həsr olunub. Amma bəzi dövlətlər təkcə müdafiə yox, həm də kiberhücumlar edirlər.
2010-cu ildə yeni növ zərərli proqram bütün dünyada minlərlə kompüteri vurdu. "Stuxnet" adlanan qurd SCADA proqram təminatı ilə işləyən "Windows" kompüterlərini hədəf almaq üçün nəzərdə tutulub. "Siemens" tərəfindən hazırlanmış SCADA Nəzarət İzləyicisi və Məlumatların Alınması deməkdir.
SCADA elektrik şəbəkələrinə nəzarət etmək və idarə etmək üçün istifadə edilib. "Stuxnet"in əsas məqsədi enerji təchizatına nəzarət edən kompüterləri ələ keçirmək və onların PLC-lərini (Proqramlaşdırıla bilən Məntiq Nəzarətçiləri) sistematik şəkildə bağlamağa başlamaq idi.
"Stuxnet"in son hədəfi İranın oktyabrda açılması gözlənilən ilk nüvə zənginləşdirmə obyekti idi
Əvvəlcə onu deyək ki, bu obyektlər son dərəcə yaxşı qorunur. Onlar internetə elə bir şəkildə bağlı deyillər ki, kimsə sadəcə virus yükləyə bilsin. Obyektə daxil olmaq üçün fiziki giriş tələb olunurdu.
500 kilobaytlıq virus İranda buraxılıb və PLC dizayn edən şirkətlərə paylanıb. Bu şirkətlərdən biri coğrafi olaraq İranın nüvə obyektləri ətrafında yerləşən mühəndislik şirkəti Bepajo idi.
Bir neçə xoşagəlməz təsadüf nəticəsində 3 işçi kompüterlərinə yoluxduğunu bilmədən obyektin mərkəzinə virus keçirib. Bir müddət sonra Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin müfəttişləri nüvə sentrifuqalarının niyə tez-tez nasaz olması ilə maraqlanmağa başladılar. Problem var idi... Və heç kimin anlaya bilməyəcəyi bir virus növü ilə qarşılaşmışdılar.
5 ay sonra kompüter təhlükəsizliyi qrupu İranda kompüterlərin niyə sıradan çıxmasını araşdırmaq üçün yola çıxdı
Qarşılaşdıqları şey "Stuxnet" virusu idi, bəlkə də dünyanın gördüyü ilk rəqəmsal silah. Lakin bu qurd işə başlamamışdan əvvəl artıq tədbir görüb və obyektin işini pozmağa başlamışdı. Bir neçə ay ərzində 328 sentrifuqa zibil oldu. Sanki snayper bir-bir nişan alırdı...
Noyabr ayına qədər bu rəqəm 984-ə yüksəldi. İranın nüvə planlarına ciddi zərbə vurulub. Virusun əslində nə qədər uzağa gedə biləcəyi və ya başqa hansı sürprizlər hazırladığı hələ məlum deyil.
Əslində ABŞ və İsrail bu hadisəyə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürərək, bu hadisəni qəbul etdi. Rəsmilər proqramın ilk dəfə Buş administrasiyası dövründə hazırlandığını və Obama administrasiyası dövründə də davam etdirildiyini açıqladılar.
Rəqəmsal dövrün ən böyük hadisələrindən biri Stuxnet-in ortaya çıxmasından 2 il sonra, 2012-ci ildə baş verdi
Hadisə yerinə “Şamoon” adlı virus çıxıb və dünyanı silkələyən haker hücumu həyata keçirib. Bu virus neft nəhəngi "Saudi Aramco"nu hədəf aldı və şirkəti faktiki olaraq iflic etdi. "Saudi Aramco" dünya neftinin 10%-ni təmin edən nəhəng şirkətdir.
Bu hücum işçilərin əksəriyyətinin tətildə olduğu Ramazan ayında baş verdi və 35.000 kompüterə təsir göstərərək onları yararsız hala saldı. Kompüter ekranlarında yanan Amerika bayrağı peyda olub.
"Saudi Aramco"nun kompüter texnikləri virusun daha da yayılmasının qarşısını almaq üçün kompüterləri oflayn vəziyyətə salmaq üçün həll yolu tapıblar. Bu hadisə şirkəti az qala daş dövrünə qaytardı, burada kağız və qələmlə biznesə başladılar.
17 gündən sonra yağ paylanması bərpa olundu, lakin bu prosesdə şirkət əllərində olan hər bir diski topladığı üçün dünya miqyasında sərt disk çatışmazlığına səbəb oldu.
Bu hücumu aradan qaldırmaq üçün Saudi Aramco IT mütəxəssisləri ordusunu işə götürdü
Hücumdan 5 ay sonra sistemlərini daha güclü kibertəhlükəsizlik tədbirləri ilə yenidən onlayn vəziyyətə gətirdilər. Lakin bu hücumun arxasında kimin dayandığı heç vaxt dəqiq müəyyən edilmədi.
Sonra 2016-cı ilə atlayırıq və vay! Amerikada siyasi səhnə qızışır. Klinton və Tramp arasında bir seçki var və hər şey getdikcə daha çox qütbləşir. Klintonun elektron məktubları sızdırılıb və məlum olub ki, bunu rus haker qrupları edib.
Bu gün bir ölkəyə təsir etmək üçün sadəcə noutbuk və internet bağlantısı kifayət edə bilər. Kibertəhlükəsizlik təhdidləri indi təkcə hakerlərin deyil, həm də milli dövlətlərin radarındadır.
Qadir, Bizimyol.info
