“Azərbaycan” adının etimologiyası qədim mənşəlidir. Məlumdur ki, hələ eramızdan əvvəl bu ərazidə yaşayan əhalinin əksəriyyəti atəşpərəstlər idi. Azərbaycanlılar əsasən İranın şimal-qərbində, Azərbaycan Respublikasında, həmçinin qonşu ölkələrdə - Gürcüstanda, Rusiyada və Türkmənistanda yaşayan Türk xalqıdır. Azərbaycanlılar əsasən şiə müsəlmanlarıdır və qarışıq mədəni irsə malikdirlər. Azərbaycanlılar xalq kimi böyük tarixi inkişafın, yerli qədim tayfaların albanlar, udinlər, xəzərlər və s. müxtəlif dövrlərdə gəlmiş türkdilli tayfalarla - hunlar, oğuzlar, qıpçaqlar və s. ilə tədricən birləşməsi nəticəsində yaranıb. Tarixi mənbələrə görə, Azərbaycanda əhalinin yerli dilinin Türk dili ilə əvəzlənməsi 11-13 əsrə təsadüf edir.

Azərbaycanlılar Qafqazın ən böyük xalqıdır. Hazırda Azərbaycanda 10 milyon azərbaycanlı yaşayır. Azərbaycan xalqı dünyanın ən qədim xalqlarından biri olmaqla öz tarixi maddi mədəniyyət abidələri, zəngin ədəbiyyatı, incəsənəti və musiqi mədəniyyəti ilə haqlı olaraq hər zaman qürur duyub. Azərbaycan öz milli adət-ənənələrinə daima riayət edən ölkələrdəndir. Bu adət-ənənələr hər bir azərbaycanlını doğulduğu andan müşayiət etməyə başlayır. Azərbaycanlıların bu adət ənənələri xalqın qonapərvərliyində, inancında, bayramlarında özünü təcəssüm edir. Azərbaycanlıların qonaqpərvərliyi hamıya məlumdur. Azərbaycanda qonağı Qafqaz mehribanlığı və genişliyi ilə necə qəbul etməyi bilirlər.

XVI-XVII əsrlərdə Azərbaycan geyimi mühüm inkişaf yolu keçmişdir. Araşdırmalar göstərir ki, bu dövrdə əsl milli geyim məktəbi yaranmışdır. Geyimdən insanın yaşını, peşəsini, hətta sosial mənsubiyyətini də öyrənmək olar. Azərbaycan ərazisini şərti olaraq bir neçə tarixi-etnoqrafik zonaya bölmək olar: Quba-Xaçmaz, Abşeron, Lənkəran-Astara, Şamaxı, Qarabağ, Naxçıvan-Ordubad, Qəbələ-Oğuz, Şəki-Zaqatala, Gəncə və Şəmkir-Qazax. Adı çəkilən tarixi-etnoqrafik zonalarda yaşayan azərbaycanlıların geyimlərinin əsas etibarilə eyni olması bu insanların vahid etnik qrupa mənsub olduğunu göstərir. Bu zonaların əhalisinin geyimindəki kiçik fərqlər Azərbaycanın vahid milli geyiminin yalnız yerli xüsusiyyətlərini əks etdirirdi. Geyim Azərbaycanın ayrı-ayrı tarixi-etnoqrafik zonalarının yerli xüsusiyyətlərini əks etdirməklə yanaşı, geyimi geyinən şəxsin yaşını, ailəsini, sosial vəziyyətini də əks etdirirdi. Məsələn, gənc qızla evli qadının geyimində nəzərə çarpacaq fərqlər var idi. Azərbaycanın təbii şəraitinin müxtəlifliyi xalqın bu günə qədər qorunub saxlanmış nadir adət-ənənələrinin formalaşmasına kömək edib.

Bütün salnaməçilər və səyyahlar Azərbaycanın torpağının bərəkətindən, təbiətinin səxavətindən eyni dərəcədə həvəslə danışırdılar.

X əsrin Alban salnaməçisi Musa Kaqankatvatsi (X əsr) öz ölkəsinin (Qafqaz Albaniyası - müasir Azərbaycan) məhsullarını sadalayırdı.

Çörək, şərab, yağ, duz, ipək, pambıq, mis, sarı buxur və s.

XV əsrdə Azərbaycanda olmuş ispan Klavixo qeyd edirdi ki, burada o qədər çox çəltik yetişdirilirdi ki, atlar onunla qidalanırdı. Amma ölkənin əsas məhsulu xam ipək idi. Onu almaq üçün buraya Fars, Türkiyə, Suriya və bir çox başqa ölkələrdən tacirlər gəlirdi. Azərbaycanın ənənəvi memarlığı özünəməxsus nümunələri göz qamaşdırır.

Şəhərlərdə özünəməxsus çoxsaylı qədim abidələr, orta əsrlərə aid istehkamlar və qalalar var. Bunlardan Mərdəkan və Ramana kəndlərindəki Abşeron qalaları, unikal Qız qalası, Nuxada Şəki xanlarının sarayı, çoxsaylı qədim şərq hamamları, karvanlar, tacir karvanları üçün mehmanxanalar, xatirə məqbərələri və s. turistlərin diqqətini də çəkir.

Qafqazın əksər ölkələrində olduğu kimi, burada da müşahidə olunan adətlər var. Azərbaycanda hər yemək çayla başlayıb çayla bitir.

Yeni doğulmuş uşağa ad vermək və onunla görüşmək üçün mərasimlərin siyahısı var. Azərbaycanda qədim adət-ənənələr, əyləncələr, rəqs və musiqi mədəniyyətlərinin incəlikləri ilə yanaşı, dəfn adətləri də mövcuddur.

Qısası, Azərbaycanın qədim adət-ənənələri var. Bu ənənələr tarix boyu dəyişmiş, formalaşmış və bu günə qədər gəlib çatmışdır. Bayramlar, toy adət-ənənələri, uşaqlara ad qoyulması, qonaqpərvərlik, inanclar və s. ilə Azərbaycan Qafqazın ən gözəl və zəngin ölkəsidir.

Bizimyol.info xəbər portalı bir ay müddətində Azərbaycanın adət-ənənələri, mədəniyyəti və dövlətçilik tarixi ilə bağlı silsilə yazılar təqdim edəcək.

İradə Cəlil, Bizimyol.info

Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi

Məqalə Medianın İnkişafı Agentliyinin onlayn media subyektlərinə (veb-saytlara) maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

İstiqamət: 6.3.8. Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği