Son zamanlar biz demək olar ki, diqqəti cəmləmək qabiliyyətimizi tamamilə itirmişik. İş, dərs bir kənara, hətta yarım saatlıq seriala baxmaq belə çətinləşib. Bu vəziyyətin həm psixoloji, həm də bioloji səbəbləri var. Konsentrasiya pozuntusu nədir, buna nə səbəb olur? Bu vəziyyətin psixologiyadakı ekvivalenti konsentrasiya pozğunluğudur. Konsentrasiya pozğunluğu hamımızın zaman-zaman yaşadığı bir vəziyyətdir, lakin psixoloji və bioloji səbəblərdən asılı olaraq xroniki hala gələ bilər.
Bizimyol.info xarici mətbuata istinadla xəbər verir ki, diqqət etmə qabiliyyətini itirmək olaraq da, təyin edə biləcəyimiz bu vəziyyət gündəlik həyatımıza belə təsir edə bilər. Konsentrasiya pozğunluğunun nə olduğunu, niyə və nəyin konsentrasiyanı artırdığını daha ətraflı nəzərdən keçirək.
Konsentrasiya pozğunluğu nədir?
Konsentrasiya, diqqət etmək, diqqəti cəmləmək deməkdir. Konsentrasiya pozğunluğu isə insanın diqqətini bir nöqtəyə cəmləyə bilməməsidir. Psixoloji və bioloji səbəblərdən asılı olaraq, hər kəs zaman-zaman belə problem yaşaya bilər, lakin səbəblər davam edərsə, insanda konsentrasiya pozğunluğu xroniki hala gələ bilər. Konsentrasiya pozğunluğundan şübhələnirsinizsə, bu simptomlara diqqət yetirin: Hər hansı bir işi başa çatdıra bilməmək, detalları görə bilməmək, diqqət tələb edən işlərdə uğursuzluq, işləri tez-tez dəyişdirmək, vəzifə və məsuliyyətləri daim təxirə salmaq, danışılanları ağlında saxlaya bilməmək, unutmaq, sualları tamamlamadan onlara cavab verməyə çalışmaq, planda qəfil dəyişikliklər etmək və pul xərcləmək, daimi etibarsızlıq və narahatlıq vəziyyəti, bir yerdə dayana bilməmək vəziyyəti konsentrasiya pozğunluğu olan insanlarda görülən bəzi simptomlardır.
Təbii ki, bütün bu əlamətlər eyni anda görünməyə bilər, lakin konsentrasiya pozğunluğu xroniki hala gəlməyə başlayırsa, bu simptomlar sosial və iş həyatında daha böyük nəticələrə səbəb ola bilər.
Bəs konsentrasiyanın pozulmasına nə səbəb olur?
Daim diqqətiniz yayınır, kifayət qədər yuxu yatmırsınız, kifayət qədər məşq etmirsiniz, yemək vərdişləriniz pisdir. Sizin nəzarət edə bilməyəcəyiniz ekoloji amillər var.
Diqqətiniz daim yayınır…
Ətrafla küsmək asandır, amma etiraf edək ki, diqqəti cəmləmək həmişə asan deyil, xüsusən də stimulantların gündən-günə artdığı müasir dünyada. Mütəxəssislərin fikrincə, diqqəti cəmləməyə çalışarkən hətta göz ucu ilə smartfonu görmək belə konsentrasiya probleminə səbəb ola bilər. Otağınızdakı afişa, yan otaqda açıq televizor, əyri kəsdiyiniz dırnaq kimi saysız-hesabsız səbəbləri saymaq olar.
Kifayət qədər yata bilmirsiniz…
Stanford Universitetinin Yuxu Təbabəti Mərkəzində Dr. Allison T. Siebern deyir ki, xroniki yuxusuzluq aşağı ayıqlığa səbəb olur. Beləliklə, biz heç vaxt tam oyaq deyilik. Beləliklə, düşüncə prosesləri yavaşlayır, diqqəti cəmləmə problemləri başlayır, düşünmə qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir və üstəlik yaddaş problemləri yaranır. Zaman-zaman az yatmaq heç kimi öldürmür, lakin nizamsız yuxu rejiminə görə, kifayət qədər yuxu almamaq konsentrasiyanın ən mühüm səbəblərindən biridir.
Kifayət qədər məşq etmirsiniz…
Elə bilməyin ki, mövzu yenidən göbəyimizə qayıdıb. Başlıqda qeyd etdiyimiz məşq əslində əzələ hərəkətləri ilə əlaqəli bir vəziyyətdir. Təbii ki, sağlam bədən üçün gündə yarım saat gəzinti məsləhət görülür, ancaq konsentrasiya pozğunluğuna qarşı ediləcək məşqlərdə daha çox uzanmağa diqqət etməlisiniz. Davamlı olaraq kifayət qədər məşq etməyən insanların boyun, çiyin, sinə və ayaqlarında ağrılar olur. Böyük bir ağrı olmasa belə, bu aşağı səviyyəli narahatlıq diqqətinizi cəmləməyə mane olacaq.
Yemək vərdişləriniz pisdir…
Təəssüf ki, başlıq bir az sərt oldu, amma həqiqətdir. Az yeyirsinizsə, şəkəriniz düşür və diqqətinizi cəmləyə bilmirsiniz, çox yeyirsinizsə, şəkəriniz birdən qalxır və yenidən diqqətinizi cəmləyə bilmirsiniz. Əgər yağ və karbohidratları azaltdığınızı desəniz, beyniniz ehtiyac duyduğu yağ turşularını ala bilməyəcək və yenidən diqqətinizi toplaya bilməyəcəksiniz. Digər vacib zülalları, vitaminləri və mineralları saymağa ehtiyac yoxdur. Başqa sözlə, sağlam və nizamlı yemək yemədiyiniz müddətcə konsentrasiya pozğunluğu yaşamaq asandır.
Nəzarət edə bilməyəcəyiniz ekoloji amillər var…
Çox sadə görünsə də, bir çox insanın konsentrasiya pozğunluğu yaşamamasının səbəbi nəzarət edə bilmədiyi ətraf mühit faktorlarıdır. Baxacağınız biri varsa, daim stress keçirirsinizsə, ofis yoldaşlarınız çox danışırsa, körpəniz varsa, küçə lampasının işığı birbaşa üzünüzə gəlirsə, hesabı ödəyə bilmədiyiniz üçün evi kifayət qədər qızdıra bilmirsinizsə, konsentrasiya problemi yaşamaq mümkündür.
Bəs konsentrasiyanı nə artırır?
Tətbiq edə biləcəyiniz bəzi sadə üsullar bunlardır:
Diqqəti yayındıranları aradan qaldırın.
Çox tapşırıqdan çəkinin. Əsas diqqətinizi müəyyənləşdirin. Fasilə verməyi unutmayın. Beyin və bədən məşqləri edin. Yemək və yuxu cədvəlini təyin edin. Diqqəti yayındıran amilləri aradan qaldırın.
Onları aradan qaldırmazdan əvvəl ətrafınızdakı diqqətinizi yayındıran amilləri müəyyənləşdirin, ilk növbədə telefonunuz sizindir. Telefonunuzu səssiz və ya təyyarə rejiminə qoyun və onu görmədiyiniz yerə qaldırın. Masanız dağınıqdırsa, onu səliqəyə salın, çiçəklərin suvarılması lazımdırsa, əvvəlcə bunu edin, özünüzlə su və qəlyanaltı götürün, otağın işığını və temperaturunu buna uyğun tənzimləyin, rahat bir şey geyinin. Beləliklə, işə başlamaq üçün bir bəhanəniz yoxdur.
Çox tapşırıqdan çəkinin…
Təbii ki, bəzi insanların zehni fərqli işləyir, nəyisə oxuyarkən nəyisə dinləyə, hətta eyni anda kiminləsə telefonla danışa bilir. Ancaq konsentrasiya pozğunluğundan danışırıqsa, bütün bunları eyni anda etməklə diqqətinizi cəmləyə bilməzsiniz. Tutaq ki, siz hansısa şəkildə diqqətinizi cəmlədiniz və bütün bunları eyni anda etdiniz. Əmin olun ki, nəticə istədiyiniz qədər yaxşı olmayacaq.
Əsas diqqətinizi müəyyənləşdirin…
İnsanların diqqətini cəmləməkdə çətinlik çəkməsinin əsas səbəblərindən biri keçmişi düşünmək və gələcək üçün narahat olmaqdır. Bu gün isə, siz diqqətinizi tapşırığa yönəltməkdə çətinlik çəkirsiniz. Keçmişlə bağlı bir sualınız varsa, dayandırın və bu barədə düşünün və ya gələcəyiniz üçün narahat olmaq istəyirsinizsə, bunu edin. Ancaq bunlara qapılmayın və indiki zamanda yaşadığınızı unutmayın. Keçmişi dəyişdirə bilməzsiniz, amma gələcəyi bu gün formalaşdıra bilərsiniz.
Fasilə verməyi unutmayın…
Təbii ki, oturub saatlarla bir mövzuya diqqət yetirmək hər kəsə nəsib olmur. Addım-addım gedin və özünüzə 20 və ya 30 dəqiqəlik iş vaxtını təyin edin. Zəngli saat qurun və vaxt bitdikdən sonra özünüzə 5 və ya 10 dəqiqəlik fasilə verin. Fasilə vaxtınıza riayət etməyiniz son dərəcə vacibdir. Əmin olun ki, belə bir iş sistemini qurmaq saatlarla oturub, nəyəsə diqqət yetirməyə çalışmaqdan daha məhsuldar olacaq.
Beyin və bədən məşqləri edin…
Səhər oyandığınız zaman yüngül idmanla məşğul olmağa çalışın. Beləliklə, yuxudan oyanan kimi vücudunuz dopamin, norepinefrin və serotonin istehsal etməyə başlayacaq. Boş vaxtlarınızda ekranı yuxarı və aşağı sürüşdürmək əvəzinə çoxsaylı tapmaca oyunlarından birini həll etməklə beyninizi məşq edə bilərsiniz. Bu, zehninizin diqqətini cəmləmə bacarıqlarını inkişaf etdirəcək.
Yemək və yuxu cədvəlini təyin edin…
Gecə yuxusuna diqqət yetirin. Tamam, hər zaman səhər tezdən durmaq məcburiyyətində deyilsən, amma yatıb hər gün eyni vaxtda qalxmağa çalışsan, həm yaxşı yatacaqsan, həm də stressi azaldacaqsan. Müəyyən bir yemək sırası ilə sağlam yeyirsinizsə, fokuslanma vaxtınız əslində qaydasında olacaq, çünki hətta qan şəkəriniz də eyni anda yüksəlir və düşür. Beyninizin ehtiyac duyduğu komponentləri əldə etmək diqqətinizi daha asanlaşdıracaq.
“Nə etsəm də diqqətinizi cəmləyə bilmirəm” deyirsinizsə, bir mütəxəssisdən kömək almaqdan çəkinməyin.
İlahin, Bizimyol.info
