Türkiyənin hər yerində müstəqillik uğrunda mübarizə aparan Mustafa Kamal Atatürk 57 illik həyatında düşmənlə mübarizə apardığı qədər xəstəliklərlə də mübarizə aparıb.
Bizimyol.info xəbər verir ki, Türkiyə mətbuatı bu barədə araşdırma edib. İnfarktdan siroza, böyrək xəstəliklərindən ürək qıcolmalarına qədər xəstəliklərə qalib gəlib.
Ömrünü vəda edən Mustafa Kamal Atatürk gündən-günə yorğun olurdu. Amma o, bu mübarizəsindən sonra bütöv bir Cümhuriyyət yarada bildi.
Uşaqlıqdan davamlı olaraq xəstəliklərlə mübarizə aparan Atatürk son nəfəsinə qədər bir çox azarlardan keçib. Mövsümi xəstəliklər kimi tanınan sadə xəstəliklərlə yanaşı çox ciddi sağlamlıq problemlərinin də olduğu məlumdur.
Atatürk ilk travmanı qardaşları öldükdən sonra yaşadı
4 bacısını itirən Mustafa Kamal Atatürkün ilk ağır xəstəliyi gənc yaşda difteriya və quş kürəyi idi. Qardaşlarının ölümünə səbəb olan bu xəstəliklərdən sağ çıxdı. Yenə gənc yaşlarında tutduğu malyariya bütün həyatı boyu onu izlədi.
O, Manastır Hərbi Liseyində oxuyarkən malyariyaya tutulub. O dövrdə ölümcül olan malyariya Mustafa Kamalın toxunulmazlığını məhv etdi.
Tripoli Benqazidə onun gözlərində bir narahatlıq yarandı
8 dekabr 1911-ci ildə mayor rütbəsi ilə Mustafa Kamal Trablusda növbətçi idi. 16-17 yanvar 1912-ci il hücumu zamanı gözündən yaralanmış və müalicəsini xəstəxanada davam etdirmişdir. Gözünə düşən əhəng daşı ömrünün sonuna qədər sol gözündə qalıcı görmə zəifliyi yaratdı.
Xüsusilə Atatürkün diqqətini çəkən bəzi yaxın plan fotoşəkillərdə də göründüyü kimi, bu buzlaşma onun qəzası nəticəsində baş verib.
Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürk / Foto: atam.gov.trÇanaqqala Cəbhəsində ürəyinə qəlpə parçası dəydikdə malyariya yenidən alovlandı.
1914-1915-ci illərdə Conkbayırıdakı bombanın qəlpələri ürəyinə dəyib. Polkovnik Mustafa Kamal bu hadisə üçün aşağıdakı ifadələri işlədir: “1915-ci il avqustun 10-da güllələndiyimi eşitmək bütün cəbhələrdə çaxnaşma yarada bilərdi. Ürəyimin üstündəki cibimdəki saat parçalandı. Həmin gün axşama qədər qoşunların başında daha iddialı döyüşdüm. Yalnız bu qəlpə bədənimdə aylarla ürəyimdən getməyən dərin qan ləkəsi buraxmışdı. Elə həmin gecə, yəni avqustun 10-da məni mütləq ölümdən xilas edən və parça-parça olan saatımı yadigar olaraq ordunun komandanı Liman fon Sanders Paşaya verdim.
Onun da xroniki böyrək xəstəliyi var idi
Çanaqqala döyüşü zamanı malyariya ilə mübarizə aparan Atatürkün də böyrək xəstəliyi olub. 1917-ci ildə general-mayor Mustafa Kamal Vyanaya gedib və bir müddət orada müalicə olunub.
Bütün bunların üzərinə qulaq ekzeması da ortaya çıxdı
Uşaqlıqdan bəri keçirdiyi qulaq ekzeması 1926-cı ildə Bursada təkrarlandı və bir müddət qulaq iltihabı keçirdi. Bu, Mustafa Kamalın səhhətinə mənfi təsir göstərən şərtlərdən biri idi.
Milli Mübarizə zamanı həmişə malyariya ilə mübarizə aparıb
General-mayor Mustafa Kamal Paşanın böyrək xəstəliyi Samsunda yenidən üzə çıxıb. Daha sonra Sivas Konqresi zamanı qıcolma keçirdi. 20 sentyabr 1919-cu ildə Sivasda görüşdüyü Amerika Nümayəndəliyinin sədri General Harbord Atatürk haqqında: "O, hər zaman təsbeh oxuyurdu",- deyib.
Qurtuluş müharibəsi zamanı üç qabırğası sınıb
1921-ci il avqustun 12-də Qurtuluş müharibəsi üçün cəbhəyə gedərkən mindiyi at ürpəyərək onu yerə atdığından qabırğası sınıb. Sümükləri tam sağalmamış cəbhəyə qayıtmalı olub vətən uğrunda mübarizəsini davam etdirib.
Millət Məktəblərinin Baş müəllimi Mustafa Kamal Atatürk, 1930 yılında İstanbul Hüquq Fakültəsində (Hanri Benazus Arxivi - Anadolu Ajansı)Cümhuriyyəti elan etdi, iki gün sonra infarkt keçirdi
1923-cü ildə Respublika elan olunduqdan bir gün sonra infarkt keçirib. Çankaya Köşkündə yemək yeyən Atatürk süfrə arxasında xəstələndiyi üçün ayağa qalxa bilməyib və həkim Refik Saydam yerindəcə müalicə etməli olub. Onun böhranı yorğunluğun və stressin tətikləndiyini təsdiqləyib.
Ürək böhranı Ulu Öndərdən yan keçməmişdi
İki gün sonra o, daha bir hücum etdi. Bu dəfə malikanənin bağçasında böhrana düşən Atatürk iti "Fox" ilə oynayarkən yerə yıxılıb. Çoxlu qəhvə və siqaret qəbul etdiyi deyilən Atatürk ona qoyulan siqaret qadağalarını da pozub. İlk infarktını 42 yaşında keçirib.
1927-ci ilin mayında “Nıtış”ı hazırlayarkən yenidən infarkt keçirdi
Qurtuluş savaşı dövründən bəhs etdiyi Çıxışını hazırlayarkən üçüncü böhranını yaşayır. Erkən müdaxiləyə baxmayaraq, Atatürkün bu böhrandan çox əziyyət çəkdiyini və sakitləşmək çətin olduğunu bilirik. Sonrakı dövrlərdə spazm kimi təkrarlanmağa davam edib.
Xaricdən həkimlər gətirilsə də, xüsusi pəhrizlər tətbiq edilsə də, Atatürkün proqramlara o qədər də sadiq olmadığı bildirilir. 1936-cı ilin noyabrında bir gün gözlərini açarkən yüksək hərarət və şiddətli üşütmə hiss etdi. Sonra pnevmoniya diaqnozu qoyuldu və 5 gün müalicə olundu.
Sirrozun ilk diaqnozu 1938-ci ildə qoyulub
1938-ci ilin qış günündə bədənində qaşınma hiss edən Atatürk, müalicə olunmaq üçün Yalovaya gedib və Bursa kaplıcasının müdiri Həkim Nihat Reşat Belger tərəfindən müayinə olunub. Ona sirrozun ilk diaqnozunu Belger qoyub.
Belqer bu vəziyyəti belə izah edir: "Mən əl müayinəmdə qaraciyərinin üç barmağı böyüdüyünü anladım. Qaşıntının qida rejimi ilə bağlı olduğunu dedim. Bu sözlər o günə qədər heç vaxt qaraciyər xəstəliyindən danışılmayan Atatürkdə təəccüblü təsir bağışlamışdı. Ancaq qəflətən: "İndi nə edəcəyik?", - dedi. "İçməyək" - deyəndə nə demək istədiyimi anladı. Ona dedim ki, dərhal pəhriz saxlamağa başlasın. Qaşıntını azaltmaq üçün ona pudra verdim”, - deyib.
O, komaya düşməmişdən əvvəl vəsiyyətini yazmışdı.
Sonuncu dəfə 1938-ci il mayın 26-da Ankaradan İstanbula yola düşən Atatürk 1938-ci ilin sentyabrında sağlamlığını itirmiş və yorğun düşmüşdü. Vəziyyətini dərk edərək 1938-ci il sentyabrın 5-də vəsiyyətnaməni yazır. Dolmabahçe sarayına gələn fransız həkim Fissencer həmin gün Atatürkün mədəsindən 6 litr su götürüb. O, 1938-ci il oktyabrın 16-da ağır komaya düşür. Dolmabahçe sarayında son günlərini keçirən Atatürk edilən müalicələrə cavab verməyib.
1938-ci il noyabrın 10-da səhər saatlarında dünya ilə vidalaşıb. Ondan geriyə qəhrəmanlıq mübarizəsi nəticəsində ürəyində böyütdüyü Cümhuriyyət qaldı.
