Hərbi bazalar, döyüş sursatları və s... Bu yaxınlara qədər ən dəyərli hədəflər bunlar idi. Zaman dəyişib. İndi dənizin ortasında qazma qurğuları və ya okeanın dibinə çəkilən rabitə kabelləri daha çox prioritetdir və bütün bunların ortasında açıq mənbə kəşfiyyatı dayanır.
Bizimyol.info "trthaber"ə istinadən xəbər verir ki, bu günlərdə NATO-nun rəsmi “Twitter” hesabında paylaşım edilib və bildirilib ki, birlik dənizaltı strateji rabitə kabellərinin qorunması üçün çox ciddi işlər görüb.
İlk baxışdan adi bir paylaşım kimi görünsə də, bu paylaşımdan bir neçə ay əvvəl Böyük Britaniyanın NATO-nun sualtı kabel rabitəsinin “tam məxfi” zəifliklərini ortaya çıxaran bir araşdırma aparması diqqətdən qaçmayıb. Göründüyü kimi, bu sahədə böyük bir hücum və buna görə də internet/beynəlxalq rabitə xətlərində fasilə olacağı gözlənilirdi...
Əsas məsələyə keçəcəyik, amma İngiltərədəki araşdırma ilə bağlı kiçik mötərizə açaq. Britaniya höküməti Avropanın OSINT (açıq mənbə kəşfiyyatı) təşkilatından "sualtı internet infrastrukturu" ilə bağlı təhqiqat aparılmasına göstəriş verib. Müvafiq qurum öz işini görüb və bir müddət sonra hökumətə təqdim edib. Vəziyyətlə tanış olan mənbələr dövlət məmurlarının hazırkı vəziyyətini “Onlar şoka düşdülər” cümləsi ilə mediaya çatdırıblar.
Çünki hesabatdakı məlumatlar Böyük Britaniya üçün “tam məxfi” idi və maraqlısı odur ki, OSINT təşkilatı bütün bu məlumatları açıq mənbə məlumatlarından əldə edib. Daha aydın desək, baxmağı bilən gözlər üçün bu məlumat aydın idi.
Bu vəziyyət bizi təbii olaraq sualtı qayıqdakı rabitə problemi, OSINT intizamının hazırkı vəziyyəti və bütün bu prosesdə Türkiyənin mövqeyi ilə maraqlandırdı. Ölkədə bu sahədə ən təsirli təşkilatlardan biri olan OSINT TÜRK-ün baş meneceri Cengiz Büyüküncü təfərrüatları açıqlayıb.
Avropa qitəsi ABŞ-a cəmi 17 kabellə bağlıdır
Büyüküncü sualtı rabitə kabelləri ilə bağlı mənzərənin daha aydın olması üçün bəzi məlumatları paylaşır... Dünyada 600-dən çox aktiv sualtı internet kabeli okean dibini əhatə edir.
Ümumilikdə 1,4 milyon kilometr uzunluğunda kabellər planetimizdə internet və rabitənin böyük hissəsini təmin edir.
Sualtı rabitə kabelləri indi daha kritikdir deyən Büyüküncü bildirib ki, bunu informasiyanın axdığı həyat qanı kimi düşünmək olar. O, qeyd edir ki, Avropa qitəsi ABŞ-a cəmi 17 kabellə bağlıdır.
Bu sahə dünya nəhənglərinin əsas prioritetlərindən biridir. ABŞ, Aİ, Rusiya və Çin sualtı kabellər prosesinə ciddi diqqət yetirib və sualtı təxribat imkanlarını artırıblar.
Sabotajla qəzanı ayırd etmək çox çətindir
Xüsusilə Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə asan, lakin yüksək strateji hədəfləri vurmaq ön plana çıxdı. Hazırkı nümunələr yüzlərlə metr dənizin altından keçən təbii qaz boruları və ya okean dibindəki rabitə kabelləridir.
Cengiz Büyükuncunun sözlərinə görə, bu məqamda qəza ilə təxribatı ayırd etmək çox çətindir. Bundan əlavə, o deyib ki, sualtı dronların və pilotsuz sualtı texnologiyanın həm inkişaf etməsi, həm də getdikcə daha əlçatan olması başqa bir problemdir.
"Bütün bunlar yaxın gələcəkdə işləri daha da mürəkkəbləşdirəcək. Ölkələrin bu sahədə özlərini qorumaq və tranzit yolları üzərində suverenlik yaratmaq çox strateji əhəmiyyət kəsb edib. Türkiyə mütləq bu sahəyə sərmayə qoymağa davam etməlidir və mümkünsə, öz sualtı kabel təmir gəmisi donanmasını yaratmalıdır. Bu, qlobal miqyasda çox böyük bir güc deməkdir", - deyə Böyükuncu bildirib.
OSINT məsələsi Türkiyədə nə dərəcədə məlumdur?
Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, sikkənin bir üzündə okeanın dibində kabellər olsa da, digər tərəfində açıq mənbə kəşfiyyatı var. Yuxarıda qeyd etdiyimiz Böyük Britaniya nümunəsi bunu açıq şəkildə göstərir. Bəs Türkiyənin bu sahədə vəziyyəti necədir?
"Bir şeyin naməlum olmasından daha pisi onun səhv bilinməsidir", - bunu deyən Cengiz Büyüküncü belə davam edir:
"Təəssüf ki, OSINT bizim ölkədə ya tanınmır, ya da əsasən səhv başa düşülür. Əsgərlərimizin "TikTok" halları bu məlumatsızlığın və maraqsızlığın bir əlamətidir. OSINT mütləq təkcə bu deyil. Kəşfiyyat toplama növləri arasında ən qədim fənlərdən biri olan OSINT Açıq Mənbə Kəşfiyyatını ifadə edir və sözün əsl mənasında "ictimai əlçatan mənbələr" kimi tərcümə oluna bilər.
OSINT hər kəsin gözünün qabağında olan, lakin hər kəsin gözdən qaçırdığı xırda detalları çoxölçülü şəkildə birləşdirərək və təhlil edərək ortaya çıxan zəkadır. Ancaq unutmaq olmaz ki, açıq mənbə məlumatlarının hamısı kəşfiyyat deyil.
Böyük Britaniya tərəfindən hazırlanan hesabatda aparıcı rol HUMINT adlandırdığımız insan əsaslı zəkadır. Bununla belə, OSINT-nin belə bir sahədə belə strateji məlumat əldə edə biləcəyini görmək mühüm bir irəliləyişdir".
2010-cu illərdən bəri proses başqa yerdə inkişaf edib
Büyüküncü çox erkən dövrlərdən 2010-cu illərin birinci yarısına qədər olan dövrüvə sonrakı illəri ayırır. O izah edir ki, ilk dövrlərdə sistemli və analitik mətbuat monitorinqi, restoranlarda reklamlar, divar yazıları, afişalar kimi şeylərin tərtibi və qiymətləndirilməsi ön plana çıxıb.
Bununla belə, internet və smartfonların yayılmasından sonra yeni dövrün başladığı deyilir. "İnformasiya dövrü" adlanan bu prosesdə informasiya, əlbəttə ki, daşıyıcı sütundur. Ancaq əvvəlki ilə müqayisədə fərq var. Məlumatın hazırkı vəziyyəti dərhal ötürülən maye halına gəlib. Bu nöqtədə Büyükuncu, OSINT ilə nə edilə biləcəyini izah edir və deyir: "OSINT intizamının istifadə sahəsi hazırda ionosferdəki müdaxilə nümunələrini vizuallaşdırmaqla hava hücumundan müdafiə sistemlərinin yerini təyin edə bilər. O, şəbəkədəki təhlükəsizlik kameralarının markasını aşkar edə bilir. Hazırda bizdə 10 sm təsvir ölçülü kommersiya peyk fotoşəkilləri, son illərin bütün uçuş qeydləri, kölgənizdən iki dəqiqəlik səhv fərqi ilə vaxt hesablaması və hətta quş səslərindən yeri təyin edən proqramlar var".
Təbii ki, məsələnin ən önəmli məqamlarından biri də quraşdırdığımız smartfonlar, planşetlər və hazırda hamımızın vazkeçilməz proqramlarıdır...
“Açıq şəkildə paylaşdığınız hər bir məlumat və məkanınızı paylaşmağa icazə verdiyiniz hər bir elektron cihaz bir vasitədir. Və bu alətlər, günün hansı saatında nəbzinizin döyüntüsündən tutmuş səhər getdiyiniz qaçış marşrutuna qədər ən vacib məlumatları belə təqdim etmək təhlükəsinə malikdir. Üstəlik, daha da əhəmiyyətlisi, bu məlumatlar tədqiqatçıları beynəlxalq təhlükəsizlik araşdırmalarında sizinlə heç bir əlaqəsi olmayan nəticələrə gətirəcək bir addım ola bilər”, - deyə Böyükuncu bildirib.
“Dövlətimiz vəziyyətdən xəbərdardır, amma digərləri geridə qalır”
Məlumdur ki, dünya kəşfiyyatının təxminən 90 faizi yalnız OSINT-dən gəlir. Bu ona görə deyil ki, digər fənlər əhəmiyyətsiz hala düşüb. İnformasiya əsri ilə gələn kütləvi əlavə məlumat axınına cavab verə bilən bir intizamın yaranmasıdır.
Bu nöqtədə Büyüküncü Türkiyənin sözügedən transformasiyaya nə qədər uyğunlaşa bildiyini barədə: “Görünən odur ki, dövlətimiz hadisələrdən çox xəbərdar və lazımi anda lazımi addımları atır”.
O, sözlərini belə yekunlaşdırır: “İnformasiya müharibəsi, məşhur inancın əksinə olaraq, qanlı gedir və insanlar ölür. Ən pisi odur ki, onun informasiya müharibəsində öldüyü deyilmir. Qəsdən paylaşılan yalan məlumatların yaratdığı izdihamda insanlar çaxnaşma içində bir-birlərini əzə bilərlər. Məsələn, bu hadisədə həyatını itirənlər “informasiya müharibəsində öldü” yox, “izdihamda öldü” kimi qeydə alınır.
İnformasiya müharibəsi həm məkrlidir, həm də qanlıdır. Buna qarşı alınacaq ən yaxşı tədbirlərdən biri də hər kəsin OSINT-dən xəbərdar olmasıdır. “Google”da “OSINT” sözünün illər üzrə necə axtarıldığı qrafikinə baxsanız, 2010-cu illərin əvvəllərində dünya ortalamasının sürətlə yüksəldiyini, lakin Türkiyənin hələ də 2005-ci il səviyyələrində olduğunu görərsiniz. Bizimlə əcnəbilər arasında yaranan bu boşluq bizim məlumatımız, həyatımız və əmlak təhlükəsizliyimiz üçün təhlükə yaradır.
OSINT TURK-un missiyası bu qrafiki dünya ortalamasının üzərinə qaldırmaqdır. Türkiyədə bu mövzuda birinci olmaqdan və iki il ərzində onlarla iş üzərində apardığımız kritik araşdırmadan qürur duyuruq. Təlim və kadr baxımından güclənərək yeni dövrdə yolumuza davam edirik. Biz qarşıdakı dövrdə bu sahədə maarifləndirməni artırmaq üçün əlimizdən gələn bütün dəstəyi verməyə davam edəcəyik”.
Qadir, Bizimyol.info
