Kanadada qəbul edilən qanunla ölkənin hər il "Google"dan 74 milyon dollar qonorar alacağı açıqlanıb.

Bizimyol.info xəbər verir ki, Türkiyədə hələ tətbiq olunmayan “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları Qanunu”nun əhəmiyyətini izah edən dos. Dr. Mustafa Bostancı ölkə mətbuatıda bunu bütün təfərrüatları ilə izah edib.

Bostancı: “Əhalisi çox rəqəmsallaşan bir ölkə bu sahədə hüquqi tənzimləmələrlə bağlı lazımi addımların atılmasını gecikdirməməlidir”, - deyə bildirib.

Son illərdə internet və rəqəmsal mediadan istifadənin artması müxtəlif pirat fəaliyyətləri artıraraq müəllif hüquqlarının qorunmasını zəruri edir. Pirat fəaliyyətlərin qarşısını almaq və rəqəmsal mühitdə mülkiyyət hüquqlarını qorumaq məqsədi daşıyan “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları Qanunu”nu gözləmək davam edir. Rəqəmsal nəşriyyatların müəllif hüquqlarının lazımi səviyyədə qorunmasının olmaması özü ilə ciddi problemlər yaradır.

Qüvvədə olan İntellektual Bədii Əsərlər Qanunu 21-ci əsrin birinci rübünün sonunda milyonlarla insanın həyatına rəng qatan internet və sosial mediadan istifadə zamanı müəllif hüquqlarının qorunması üçün kifayət etmir.

Türkiyədə rəqəmsal kanallarla bağlı atılan ən böyük addımlardan biri olan “Sosial Media və Dezinformasiya ilə Mübarizə Qanunu”nun 2022-ci ildə Rəsmi Qəzetdə dərc olunaraq qüvvəyə minməsindən sonra “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları Qanunu” üzərində işlərə başlanılacağının sürətlənməsi gözlənilirdi. Bəs niyə “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları Qanunu” mümkün qədər tez qəbul edilməlidir?

Sakarya Universiteti Ünsiyyət Fakültəsi Jurnalistika Bölümü Dos. Dr. Mustafa Bostancı “Milliyet”ə “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları Qanunu”nun zəruriliyi və aktuallığı ilə bağlı mühüm açıqlamalar verib.

1990-cı illərdə internetin sürətlə yayılması və 2000-ci illərdə sosial mediadan istifadə bəzi hüquqi tənzimləmələri məcbur etdi.

Dos. Dr. Mustafa Bostancı rəqəmsal dünyanın insan həyatına sürətlə daxil olmasından sonra ABŞ və Almaniyada “rəqəmsal həyatı tənzimləmək” üçün atılan addımları izah edib.

“Rəqəmsal dünyanın təşkili lüks deyil, zərurətə çevrilib. ABŞ 1996-cı ildə “18 yaşından kiçikləri uyğun olmayan və ədəbsiz məzmundan qorumaq” məqsədilə kommunikasiya məzmununu tənzimləmək üçün Rabitə Uyğunluğu Aktını qəbul edib. Bundan əlavə, 2020-ci ildə sosial şəbəkələrin "müəyyən baxışları senzuraya saldığını və ictimai rəyi formalaşdırmaq üçün digər baxışları vurğuladığını" əsas gətirərək "Onlayn senzuranın qarşısının alınması haqqında fərman" verib.

"NetzDG" qanunu Almaniyada 2018-ci ildə qüvvəyə minib. Qanuna görə, sosial şəbəkələr aldıqları şikayətləri 6 aylıq fasilələrlə bildirməli, şikayət edilən məzmunu 24 saat ərzində silməli, informasiya sorğularına 48 saat ərzində cavab verməli və Almaniyada nümayəndəsi olmalıdır”, - deyə o bildirib.

Türkiyədə internet məkanını tənzimləmək üçün 2007-ci ildə nəşr olunan 5651 saylı qanunla başlayan proses və inkişaflara toxunan Dos. Dr. Mustafa Bostancı da qaydaların hələ çox yeni olduğuna diqqət çəkib.

Dos. Dr. Bostancı: “Türkiyədə 2007-ci ildə nəşr olunan və internet məkanını tənzimləyən 5651 saylı qanun 2020-ci ildə yeniləndi və ilk dəfə olaraq sosial şəbəkə provayderlərinə məsuliyyətlər qoyuldu. 2022-ci ildə ictimaiyyət arasında "dezinformasiya qanunu" kimi tanınan 'Mətbuat Qanunu"nda və bəzi qanunlara dəyişikliklər edilməsi haqqında 7418 saylı Qanun nəşr olundu və rəqəmsal dünya ilə bağlı müxtəlif tənzimləmələr həyata keçirildi.

Yəni Türkiyədə sosial şəbəkə platformaları ilə bağlı qaydalar hələ çox yenidir. Rəqəmsal medianı tənzimləyən 5651 və 7418 saylı qanunlar çox dəyərlidir, lakin kifayət deyil. Əslində müəllif hüququ problemi rəqəmsal platformalarda mühüm müzakirələrə səbəb olur. Rəqəmsal əmək ətrafında formalaşan bu müzakirələr rəqəmsal mühitdə istehsal olunan məzmunun müəllif hüquqlarının qorunması və qonorarların ödənilməsi oxunda aparılır”, - deyə bildirilib.

Bu gün həyatın hər sahəsində əvəzolunmaz hala gələn internet və sosial media platformaları üçün yeni qanuna ehtiyac olduğunu vurğulayan Dos. Dr. Mustafa Bostancı rəqəmsal müəllif hüququ məsələsinin təkcə Türkiyədə deyil, bütün dünyada mübahisələr yaratdığına diqqət çəkib: “Rəqəmsal mühitə gəlincə, ənənəvi müəllif hüquqlarının qorunması qanunları yetərli deyil”,- deyən Bostancı, Avropa Parlamentinin 2019-cu ildə mühüm addım atdığını və “Rəqəmsal Tək Bazarda Müəllif Hüquqları və Əlaqədar Hüquqlar Direktivi”ni qəbul etdiyini xatırladıb.

Bostancı: "Bu qanun məzmun istehsalçılarının hüquqlarını qorumaq, "Google", "Meta" və "X" kimi rəqəmsal platforma sahiblərinin müəllif hüquqlarına əməl etmələrini təmin etmək və icazəsiz məzmunun istifadəsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır", - deyə qeyd edib.

Lazımi hüquqi tənzimləmələri edən AB ölkələri "Google" və "Meta" kimi şirkətlərdən qonorar gəliri əldə edə biləcək. Nəhayət, Kanadanın qəbul etdiyi qanunla bu ölkə "Google"dan hər il 74 milyon dollar ödəniş alacaq. Dos. Dr. Mustafa Bostancının sözlərinə görə, əhalinin yüzdə 82-nin internetdən istifadə etdiyi Türkiyə, gündəlik orta hesabla 8 saat istifadə müddəti ilə diqqətəlayiq rəqəmsal göstəricilərə malikdir.

Türkiyənin bu prosesdə atmalı olduğu addımları və vəziyyətin aktuallığını vacib hesab edən Mustafa Bostancı: “Əhalisi intensiv şəkildə rəqəmsallaşan ölkə bu sahədə hüquqi tənzimləmələrlə bağlı lazımi addımları atmaqda gecikməməlidir. 5651 və 7418 saylı qanunlara əlavə olaraq, “Rəqəmsal Müəllif Hüquqları” ilə bağlı hüquqi tənzimləmələrə təcili ehtiyac var. Rəqəmsal məzmun istehsalçısı şirkətlər, nəşriyyatçılar, təsir göstərənlər və rəqəmsal platforma əsaslı iş proseslərini yerləşdirən təşkilatlar bu qanuni tənzimləməni gözləyir”, - deyə bildirib.

Qadir, Bizimyol.info