Xüsusilə yay aylarında tez-tez istifadə etdiyimiz gün eynəklərinin faydası haqqında minlərlə həkimdən məsləhətlər almış və məqalələr oxumuşuq. Ancaq Beyin Cərrahı doktor Cek Kruz bütün bunları inkar edən bir açıqlama verib və günəş eynəyi taxmağın əslində zərərli olduğunu söyləyib.

Bizimyol.info xəbər verir ki, Milli Göz İnstitutu eynəkdən istifadənin vacibliyini vurğulayan araşdırma aparır. Tibb dünyası bu mövzuda ikiyə bölünüb və gün eynəklərinin zərərlərini qəbul edib, ondan istifadəni dayandıranlar var.

Bir tərəfdən onun zərərlərini izah edən xəbərdarlıqlar, digər tərəfdən isə faydalarını göstərən araşdırmalar var. Görək işin sonunda nə qərar veriləcək.

Cek Kruz: Günəş eynəkləri və kontakt linzalar melanini yeniləmək üçün gözdə lazım olan işıq stimuluna maneə törədir

Dr. Cek Kruz bildirir ki, günəş eynəyi və kontakt linzaları taxan insanlar daha çox miyopiyadan əziyyət çəkirlər və hipotiroidizmdən əziyyət çəkirlər (tiroid hormonlarının normaldan daha az istehsalı). Kruz mühüm bir məqama da diqqət çəkir. Doktora görə, melanoma (dəri xərçəngi) və Parkinson xəstəliyi olan insanların düzgün işıqlandırma seçimi onların xəstəliklərinin gedişatının pisləşməsinə səbəb olur.

Dr. Cek Kruzun tezisini təsdiq edən elmi araşdırmaları daha sonra təqdim edəcəyik.

Günəş yoxdursa, mavi işıq işə düşür və bu, korluğa səbəb ola bilər.

Melanin, yarımkeçirici zülalları toxumaların içərisinə sürmək və elektron yaratmaq üçün işığın bütün tezliklərini udan bir piqmentdir. Hüceyrələr işıq istehsal edir və melaninin udulmasının harada baş verdiyini göstərir.

POMc zülalının aktivləşməsi ilə ultrabənövşəyi işığın olmaması səbəbindən mavi işığa, toxumalarda melanin olmadığı zaman isə telefon və kompüter kimi texnoloji ekranların süni işığına görə mavi işığa məruz qalırıq. Bu, retinal zülalları zədələyir və daimi fotoreseptorların zədələnməsinə səbəb olur. Makulyar degenerasiya və korluq da mavi işığın yaratdığı xəstəliklər arasındadır.

Kifayət qədər günəşə məruz qalmamaq səbəbiylə mavi işığa məruz qalma gözdə oksigenin azalmasına səbəb olur.

Bu, mitoxondriyaya təsir edən amillərdən birinə çevrilir. Retinada qan damarlarının anormal yayılması (torlu qişanın proliferasiyası), tor qişanın incəlməsi və katarakta meydana gələ biləcək şərtlər arasındadır. Çünki göz toxumaları daha çox həll olunmuş oksigen tələb edir ki, bu da görmə pozğunluğuna səbəb olur.

Araşdırmalar, xüsusilə səhər saatlarında günəşə məruz qalmağın bir çox faydasını da açıqlayır.

Mütəxəssislərin gün eynəklərindən istifadə etməmə ilə bağlı araşdırmalarında diqqət çəkdiyi detallardan biri də səhər günəşinə məruz qalmaqdır. Yəni şüşəsiz retinaya çatan təbii günəş işığı gözün arxasındakı hipofiz vəzini aktivləşdirir və bu da mühüm hormonların ifrazına səbəb olur.

Günəş işığı tiroid bezini stimullaşdıran hormonlara təsir göstərir; O, həmçinin qadınlarda yumurta, kişilərdə isə sperma istehsal edən follikul stimullaşdırıcı hormonu stimullaşdırır. Günəş işığından təsirlənən başqa bir hormon prolaktindir. Bu, süd vəzilərinin süd istehsalını stimullaşdıran bir hormondur.

Estrogen steroid hormonu, dopamin, adrenalin, serotonin (xoşbəxtlik hormonu) və melatonin təbii günəş işığından təsirlənən digər hormonlardır. Melatoninin yuxuya kömək etməsi və xərçənglə müxtəlif yollarla mübarizə aparması bu hormonun əhəmiyyətini daha da vurğulayır. Xüsusilə melatoninin orqanizmə təsirini vurğulayan mütəxəssislər bu səbəblə gün eynəklərini tövsiyə etmirlər.

Melatonin istehsalının olmaması bəzi xərçəng növlərinin yaranmasına səbəb ola bilərmi?

2001-ci ildə edilən bir kəşfdə insan gözündəki sensorların bioloji saatın idarə edilməsi ilə əlaqəli olduğu aşkar edilib. Gözün düz arxasında yerləşən bu yer həm də supraxiazmatik nüvə (SCN) adlanır və onun funksiyası yuxu hormonu (melatonin) istehsal edən epifiz vəzini idarə etməkdir.

Bu mövzuda diqqətəlayiq bir araşdırma var. Gündüz və gecə növbələrində işləyən tibb bacıları müqayisə edildikdə, gecə növbəsində işləyən tibb bacılarında döş xərçəngi təxminən iki dəfə çox olur. Nəzəriyyəyə görə, gecə işıqlandırması xərçəngin inkişafına təkan verir.

Bu izahatlardan sonra bir çox insanın gün eynəyindən imtina etməsinin əsas səbəbi günəş işığının faydalarıdır.

Günəş işığının faydaları ilə bağlı yüzlərlə araşdırma var. Məlumdur ki, süni işıqdan fərqli olaraq təbii günəş işığı bir çox cəhətdən faydalıdır. Bu mövzuda; D vitamini istehsalı ilə immunitet sistemi güclənir, mitoxondriyalar yüklənir və sümük metabolizmi yaxşılaşır.

Günəşdən söz düşmüşkən, dəri xərçəngi ilə bağlı araşdırmaları da daxil edək.

Həddindən artıq günəşə məruz qalmanın melanoma və ya dəri xərçəngi üçün risk yaratdığını bildirən bir çox araşdırma var.

Ancaq bu araşdırmaların əleyhdarları da var.

Nyu Meksiko Universitetinin Epidemiologiya professoru Marianne Bervik tərəfindən aparılan araşdırmaya görə; Uzun müddət günəşə məruz qalma erkən mərhələdə dəri xərçəngi xəstələrinin sağ qalma nisbətlərini artırır.

Bundan əlavə, "Journal of Investigative Dermatology" jurnalında dərc edilən başqa bir araşdırmada dəri xərçənginin bədənin günəşə ən az məruz qalan hissələrində meydana gəldiyi bildirilir.

Günəş eynəklərinin zərərlərini vurğulayan mütəxəssislərin fikrincə, günəşdən ən yaxşı şəkildə necə faydalana bilərik?

Günəşə məruz qalmanın təsirlərindən faydalanmaq üçün dərinizi mümkün qədər açıq saxlamağı və gün eynəyi istifadə etməməyi tövsiyə edirlər. Birbaşa günəşə baxmaqdansa, səmaya və açıq havaya baxmaq lazım olduğunu da vurğulayırlar.

Səhərin erkən saatları və ya gün batmasına yaxın vaxtlar günəşin faydalarından faydalanmaq üçün ən yaxşı vaxt olaraq göstərilir.

Bəs həssas gözləri olanlar?

Hamısı razılaşır ki, günəş eynəyi taxmağa ehtiyacı olanlar, əlbəttə ki, bunu etməlidirlər. Ancaq bunun zamanla öyrədiləcək bir vəziyyət olduğunu iddia edirlər.

Bəzi insanlar parlaq işığa həssaslıq səbəbindən baş ağrısı və yorğunluq kimi tibbi şərtlərlə qarşılaşa bilərlər. Bu hallarda, zəif gözlərin əsas vəziyyətini düzəltməyə çalışmağı, sonra təbii işığa məruz qalma sərhədlərini tədricən artırmağı məsləhət görürlər.

Günəş eynəyi taxmamaq qar və ya səhra kimi parlaq bir mühitə aid edilmir. Belə yerlərdə günəş eynəkləri taxıla bilər, lakin onlar əlavə edirlər ki, çimərliklər kimi mühitlərdə günəşdən təsirlənən insanlar zəif görmə qabiliyyətinə malikdirlər və bunun öhdəsindən hələ də gələ bilirlər.

Nevroloji xəstəliklər kimi bəzi xəstəliklərə görə parlaq işığa dözə bilməyənlər bütün bunlardan kənarda qalır və bunun üçün həkimə müraciət etməlidirlər.

Günəş eynəyinin taxılmasının vacibliyini müdafiə edən güclü qurumlar da var.

Milli Göz İnstitutu, Milli Sağlamlıq İnstitutları və bir çox oftalmoloqlar (görmə xəstəlikləri və cərrahiyyə şöbəsi) günəş eynəyi taxmağın tərəfdarıdırlar. Bu təşkilatlar və mütəxəssislər ultrabənövşəyi şüaların göz lensindəki zülallara zərər verəcəyini düşünürlər. Bu ziyan zamanla görmə qabiliyyətini pisləşdirir və katarakt riskini artırır.

Yaşla bağlı korluq, göz xərçəngi, müvəqqəti korluq və bulanıq görmə, gün eynəyinin faydalarından bəhs edən qurumların günəş eynəyi taxılmadıqda verəcəyi zərərlər arasındadır.

Günəşin faydaları hər kəs tərəfindən qəbul edildiyindən və D vitamini çatışmazlığından qaynaqlanan bir çox ciddi xəstəliklər olduğundan, günəş eynəklərinin zərərlərini izah edən daha çox araşdırmalarla qarşılaşacağımız görünür.

Bir tərəfdən daim günəş eynəyi taxmağın zərərləri, digər tərəfdən isə faydaları. Beləliklə, indiyə qədər bildiklərinizi unudub, gün eynəkləri ilə səmimiyyətinizi yenidən nəzərdən keçirəcəksiniz, yoxsa onları taxmağa davam edəcəksiniz?

Qadir, Bizimyol.info