Hamımızı narahat edən, araşdırmağa sövq edən bir məsələ var. Orta Asiyanın geniş coğrafiyasından müxtəlif bölgələrə yayılan türklərin hamısı nə üçün qırğız, özbək və ya qazax türkləri kimi "qıyıq gözlü" deyil?  Yəqin ki, Türkiyədə yaşamasalar da, Türk olan maili gözlülərin olduğunu görmüsünüz. Türkiyədə isə əksinə, iri gözlər çoxluq təşkil edir.

Bizimyol.info xəbər verir ki, "webtekno"nun araşdırmasına görə, maili gözlərimizin olmaması bizə bir genetik tapmaca təqdim edir. Bəs nə üçün bizim əcdadlarımız Orta Asiya küləyini saçlarında hiss edərkən maili gözlərə sahib olmaqdan belə utanırdılar? Bu müəmmalı sualın arxasındakı elmi pərdələri açmaq vaxtıdır.

Türklərin Orta Asiyadan çıxması və müxtəlif coğrafiyalara yayılmasının arxasında duran genetik və fiziki xüsusiyyətlərin dərk edilməsi əslində böyük bir elmi kəşf sahəsini işıqlandırır.

Əvvəla, ondan başlayaq ki, Türk adı bir irqi təmsil etmir, demək olar ki, böyük bir ailəni təmsil edir. Türklər Oğuz və Qıpçaq olmaqla iki əsas qrupa toplanır və bu ayrı-seçkiliyə çox vaxt Şərq-Qərb türkçülüyü deyilir. Anadolu türkləri də Oğuz türkləri kateqoriyasına daxildir və bu qrup Orta Asiyanın Transoxiana bölgəsində yerləşir.

Qıpçaq türklərinin digər qrupuna qazaxlar, özbəklər və qırğızlar kimi şərq türkləri də daxildir. Bu iki türk qrupu eyni mədəniyyəti və dili paylaşsa da, ciddi genetik fərqlər var. Göktürklər Orta Asiyanı tamamilə zəbt etdikdən sonra bu iki qrup tarix boyu türk adlandırılmışdır.

Türklərin niyə maili göz genetikası olmadığı elm aləmində həmişə müəmmalı olaraq qalmışdır.

Türk toplumlarının müxtəlif coğrafiyalara yayılması zamanı genetik müxtəlifliyin necə formalaşdığını anlamaq bu sualın cavabını tapmaq baxımından əhəmiyyətlidir. Köçəri həyat tərzi, müxtəlif mədəniyyətlərlə qarşılıqlı əlaqə və yerli əhali ilə nikahlar zaman keçdikcə türklərin genetik quruluşunu şaxələndirmişdir. Ancaq bu, ikinci dərəcəli səbəb hesab olunur.

Səlcuqların Kınık tayfasının qərbə köçləri və Monqol istilası ilə Maveraünnəir bölgəsində Oğuz türklərinin əhalisi xeyli azaldı.

Bu gün onlar daha çox Türkmənistanda yaşayırlar. Bu səbəbdən də bu gün Orta Asiyada qalan Oğuz türkləri çox azdır.

Oğuz və qıpçaq türkləri eyni dil və mədəniyyətə malik olsalar da, genetik cəhətdən bir-birlərindən fərqlidirlər. Qıpçaqların gözləri çox maili olur və saf cins deyil. Çünki zaman keçdikcə monqollar və çinlilərlə qarşılıqlı əlaqədə olublar. Oğuzların Transoxiana bölgəsi Asiya çöllərinə bənzəmədiyi üçün oğuzların ümumiyyətlə maili gözlərə malik olacağı gözlənilmir.

Ancaq indiki Anadolu türkləri ilə müqayisə etdikdə onların bir az daha meyilli gözlü olduqlarını görə bilərik.

Bu vəziyyətin əsas səbəbi əsrlər boyu davam edən genetik qarşılıqlı əlaqədir. Bu dəyişikliyə meylli gözlərin baş vermə ehtimalını azaldan genetik birləşmələr də daxil ola bilər.

Genetik tədqiqat və antropologiya; Türklərin genetik kodlarında maili gözlərlə bağlı genetik xüsusiyyətlərin olub olmadığını anlaya bilir.

Ancaq bu vəziyyət; Bu, təkcə genetik faktorlara deyil, həm də mədəni qarşılıqlı təsirlərə və tarixi proseslərə diqqət yetirməyi tələb edir. Bəzi genetik araşdırmalar türklərin genetik cəhətdən müxtəlif quruluşa malik olduğunu göstərib. Onların köçəri həyat tərzi və tarix boyu müxtəlif tayfalarla qarşılaşmaları türklərin genetik müxtəlifliyini artırıb.

Bununla belə, bu müxtəlifliyin maili gözlərlə birbaşa əlaqələndirilə biləcəyinə dair dəqiq bir nəticə çıxarmaq çətindir. Bu gün ölkəmizdə belə insanların yarıdan çoxunda maili göz geni var, amma heç birimiz bunu görə bilmirik, bəlkə də diqqətlə baxmadığımız üçün.

Maili gözlü genə baxdığımızda kompleks bir xüsusiyyət hesab edilir. Yəni birdən çox genin qarşılıqlı təsirindən yaranan bir xüsusiyyət olması bu mövzuda araşdırmaları çətinləşdirir. Bu genetik xüsusiyyət türklərin genetik tarixini araşdıran alimlər üçün hələ də tapmaca olaraq qalır.

Miqrasiyaların qarşılıqlı təsiri, müxtəlif mədəni qarşılıqlı təsirlər və genetik kod faktorları səbəbindən məsələyə vahid izahat vermək çətindir.

Maili gözlər kimi xüsusiyyətlər genetik quruluşda çoxlu genin qarşılıqlı təsiri nəticəsində ortaya çıxır və bu genetik birləşmələr kompleks şəkildə formalaşır. Bununla belə, genetik və fenotipik əlamətlər belə mürəkkəb qarşılıqlı təsirə malik olduğundan, konkret genotipin konkret fenotipi niyə aşkar etməməsi ilə bağlı qəti izahat vermək çox çətindir.

Qırğız və türkmənlər kimi Orta Asiya mənşəli icmalarda da genetik müxtəliflik müşahidə olunur. Bu icmalarda maili gözlər kimi fərqli xüsusiyyətlər fərdlər arasında dəyişə bilər. Genetik xüsusiyyətlərə dair tədqiqatlar ümumiləşdirmədən daha çox xüsusi alt qruplara müraciət edir.

Başqa sözlə, genetik quruluş və fiziki xüsusiyyətlər fərdlər və alt qruplar arasında fərqli ola bilər. Buna görə də, qırğız və türkmənlər kimi Orta Asiyada yaşayan icmaların fərdlərində maili gözlər kimi xüsusiyyətlər görünə bilər.

Oğuz türkləri bu gün; Türkiyə, Türkmənistan, İran və Azərbaycanda yaşayır. Qıpçaq türkləri ölkəmizdə çox kiçik bir azlıq təşkil edir. Hər iki qrup eyni dil və mədəniyyətə malik olsa da, onların genetik fərqləri çoxdur. Ona görə də biz Anadolu türkləri "qıyıq gözlü" deyillər.

Qadir, Bizimyol.info