Qarabağ Gündəm Cəmiyyət Hadisə Siyasət Dünya Sağlamlıq Sosial-İqtisadi
Yaponlarda zəlzələ mədəniyyəti: ona "cüdo fəlsəfəsi" ilə qalib gəlirlər...
Yaponlarda zəlzələ mədəniyyəti: ona "cüdo fəlsəfəsi" ilə qalib gəlirlər...
Qardaş Türkiyənin yaxın keçmişdə yaşadığı hər zəlzələdən sonra olduğu kimi, həm Türkiyə, həm də elə bir çox şərq ölkəsinin fəlakətə necə hazır olmadığını izah etmək istəyənlər çox vaxt Yaponiyanı misal gətirirlər. Gətirilən bu nümunə örnəyinin hələ uzun müddət davam edəcəyi görünür. Ona görə də yapon mədəniyyətinin təbii fəlakətlərə və zəlzələlərə münasibətini incələyən belə bir məqaləni oxucularımızla bölüşməyə qərar verdim.

Hər dəfə zəlzələni xatırlayanda bizə Yaponiya nümunəsi danışılacaqsa, Yapon və Uzaq Asiya mədəniyyətini bir az da yaxından öyrənmək lazımdır. Uzaq Şərq ölkələrinin və Qərb dünyasının təbiətə yanaşması əsaslı şəkildə fərqlidir. Qərb dünyasına görə təbiət insan tərəfindən fəth edilməli və idarə edilməli olan bir hadisədir. Yaponiyada isə “Şinto” inancının tələbi olaraq təbiət insanların əməkdaşlıq edərək və onun gücündən daim öyrənərək uyğunlaşdıqları bir qüvvədir.

Təbiətə bu cür yanaşma fərqliliyinə görə “mənzərə rəssamlığı məktəbi”nin Qərbdə qədim tarixi yoxdur. Yaponiya və Çində isə onun qədim dövrlərə gedib çıxan tarixi var.

Belə ki, yaponlar Fuji dağını ona uyğunlaşmaq üçün kəşf edilməli və başa düşülməli bir varlıq kimi gördüklərindən, bu vulkanik dağda çoxlu kəşflər etmiş və bildiyim qədər 1300 məbəd tikmişlər. Həmçinin, Avropada dağ qorxusu mədəniyyəti var ki, bu da rəsm və ədəbiyyatda özünü göstərir. Bu səbəbdən Qərbi Avropanın ən yüksək dağı kimi tanınan "Mont Blan"a 1786-cı ildən indiyədək hələ də tam çıxıla bilməyib.

Çox güman ki, Fuji dağı təbiətcə Mont Blandan daha təhlükəlidir. Əslində uzun illərdir ki, vulkan püskürmələri tez-tez olur, lakin yaponlar dağın bu püskürmələrini ilahi bir əlamət, təbiətin yenilənməsi və bəzi sevimli ruhlarının təbiət vasitəsilə ifadəsi kimi görürdülər. Çünki yaponlar emosiyalarını bu şəkildə ifadə edən təbiətə uyğun həyat sürməli olduqlarını düşünürlər. Mövcud sənədlərə əsasən yapon tarixinin hər dövründə Fuji dağına dırmaşmış və bu mədəniyyətdə Fuji dağı onların sənətlərində çoxlu şeirlərə və rəsmlərə mövzu olub.

Yapon mədəniyyətinin təbiətə münasibətini daha asan başa düşmək üçün dağı misal çəkdim. Şinto əfsanəsində Susavonun bacısı Günəş ilahəsi mağarasından çıxıb dünyanı işıqlandıranda 8 milyon ilahi varlıq birlikdə sevinclə rəqs etməyə başlayır. Beləliklə yer silkələnir, yəni zəlzələ baş verir.

Təbii ki, yaponlar cahil xalq deyillər, lakin bu inanc onların zəlzələni müqəddəs təbiətin özünü ifadə etmə üsulu kimi qəbul etmələrinə və onu anlayışla qəbul etmələrinə səbəb olur.

Odur ki, onlar zəlzələnin davamlı qorxusu ilə yaşamaq əvəzinə, ona uyğunlaşaraq həyatlarını yaşamağın yollarını axtarmağa başlayıblar. Təbii ki, bu axtarışda ən vacib element evlərini necə tikmək idi. Bu baxımdan yapon fərqini anlamaq üçün həm Çində, həm də yaponiyada ağacla qurulan əlaqəni və o mədəniyyətdə ağac memarlığının əhəmiyyətini anlamağa çalışmaq lazımdır.

Qərb dünyası öz memarlığının və sənətinin heykəltəraşlıqla bağlı hissəsini daşla işləmə üzərində qurdu. Bu, Qərbin təbiətə hökmranlıq ediləcək bir element kimi baxmasına uyğundur. Yaponiya və Çin isə təbiətdəki ağaca olan duyğularının təbii nəticəsi olaraq memarlıqlarında ağacdan geniş istifadə etməyə başladılar. Əslində, onlar da daşla işləməyi bilirlər, amma qədim zamanlardan günümüzə qədər gəlib çatmış bir dənə də daş ağırlıqlı məbədləri yoxdur. Sağ qalanların demək olar ki, hamısı ağacdan hazırlanmış olanlardır.

Ağacdan əldə edilən taxta materialları demək olar ki, müqəddəs bir məna daşıyır və onlar həmin mədəniyyətdə və ənənəvi yapon ev memarlığında ağac əsaslı dizaynlar yaradıb. Ağac əsaslı memarlığın zəlzələ zamanı daha az insan itkisinə səbəb olacağı açıq-aydındır, lakin onun yeganə zəif cəhəti onun yanğına daha həssas olmasıdır.

Yapon mədəniyyətində də yanğınlara maraqlı yanaşma var. Yanğınları təbiətin özünü yeniləmək səyi kimi gördükləri və bu yenilənmənin bir parçası olması lazım olduğuna inandıqları üçün ənənəvi ev dizaynlarını yanğın baş verən kimi ətraf mühitin yanıb-sönməsini əsas götürüblər.

Ənənəvi yapon evində qapılar, xüsusən də bağçaya aparan bölmələr asanlıqla sökülməsi üçün nəzərdə tutulub. Yəni təbiətin yenilənmə nizamının bir parçası olan yanğın baş verəndə onu tamamilə söndürmək əvəzinə, yanğının olduğu ərazini azaldırlar ki, yanğın tez bir zamanda istədiyini edə bilsin. Evin odunla çəkilmiş hissələri çıxarılıb, qalan hissəsi asanlıqla yandığı üçün evdə yanğın baş verəndə ətrafa yayılmadan orada bitir. Daha doğrusu, əvvəllər yanğını söndürmək üçün evə deyil, evə gələn yanğınsöndürənlərin üzərinə su çilədiyi deyilir. Belə ki, sökülməni tez həyata keçirə bilsinlər və yanğın öz təbii inkişafında baş versin.

Yaponiyada zəlzələ, yaşanılması və uyğunlaşması qaçınılmaz olan müqəddəs təbiət hadisəsidir... Bu hadisə artıq od kimi qorxulu bir şey olmaqdan çıxıb. Evlər insanlara zərər verməyəcək təbii materiallardan tikilir və bəlkə də buna görədir ki əgər dağıntı varsa, çox can itkisi baş vermir.

Bu təbiətin gücünə uyğunlaşma ideologiyası əslində cüdo texnikası, fəlsəfəsi ilə uyğun gəlir. Cüdoda məqsəd rəqibə güc tətbiq etmək deyil, onun gücünü öz xeyrinə çevirərək mübarizə aparmaqdır. Zəlzələlərə və yanğınlara qarşı təbiətin gücünə uyğunlaşmaq üçün bu ölkəyə cüdo fəlsəfəsində olduğu kimi yanaşırlar.

Yaponların təbiətə olan hisslərini yaxşı başa düşmək üçün ənənəvi yapon evinin içərisinə baxmaq kifayət edir. Xülasə, demək istədiyim budur ki,  hər dəfə zəlzələlər yada düşəndə yapon nümunəsini xatırlatmağa ehtiyac yoxdur.  Çünki bu nümunə öz inancı və canlı mədəniyyəti ilə üfüqümüzdən tamamilə kənar bir anlayışdır.

Mətin Şükürlü, Bizimyol.info

Son xəbərlər
Bütün xəbərlər »