"Go Türkiye" proqramı çərçivəsində Türkiyə Cümhuriyyəti Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin xüsusi dəvəti, Türkiyə Turizm Tanıtım və İnkişaf Agentliyinin təşkilatçılığı və Think turizm agentliyinin dəstəyi ilə 5 gündə Türkiyənin 5 şəhərinə təşkil olunan media-turdan səyahət qeydlərimi sizinlə bölüşürəm.

"Avropanın ən yaxşı havayolu" ünvanına sahib Türk Hava Yolları bizi Bakıdan İstanbula, İstanbuldan Muş şəhərinə çatdırdı. Muş havalimanında bizi qarşılayan TGA Tədbir və Qonaqpərvərlik üzrə mütəxəssis Emir İlker, Think turizm agentliyinin nümayəndəsi Dilara Attioğlu və tur rəhbəri Ramazan Çeliktürk media-tur çərçivəsində səfər istiqamətləri və digər detallar barədə məlumat verdi.

Muş Ulu Məscid

Türkiyənin şərqində mədəniyyətlə tarixin sintezi olan Muş şəhərindəki səfərimizə 3 məscidi gəzərək başladıq. Muşun mərkəzində bir-birinə yaxın yerləşən Ulu məscid (Böyük məscid), Hacı Şərəf məscidi və Alaaddin Bəy məscidi bölgənin inanc mədəniyyəti tarixinin mərhələli simvollarıdır.

Ramazan Çeliktürk: "Ulu məscidin ilk dəfə 979-cu ildə Şeyx Məhəmməd-i Mooriş tərəfindən tikildiyi düşünülür. Ərəblər tərəfindən Anadoluda tikilən ikinci məsciddir. İlk məscid 639-cu ildə Diyarbəkirdə tikilmişdir.

Türkiyənin demək olar ki, hər şəhərində Ulu Məscid var. Ulu sözü, dilimizdə böyük və güclü deməkdir. Bu torpaqlara gələn Səlcuqlular, Osmanlılar, Müsəlmanlar, Türklər fəth etdikləri hər yerdə məscid tikib adını Ulu məscid qoyurlar, ya da o bölgənin ən böyük binasını, yəni kilsələri, məbədləri, məbədləri məscidə çevirib güc göstərirdilər. O dövrdə hər bir xalq bunu tətbiq edirdi. Farslar, Makedoniyalı İskəndər, Romalılar, Bizanslılar, Səlcuqlular və Osmanlılar bu torpaqlara gələrkən öz dinlərinə uyğun tikililərin tikintisinə və ya çevrilməsinə üstünlük verib, həm orada, həm də daimi olduqlarını göstərməyə çalışıblar.Məscidin indiki vəziyyətinə nəzər saldıqda onun köhnə binanın üstündə XIV əsrdə tikilmiş yeni arxitekturaya malik məscid olduğu görünür. Birinci cərgədə namaz qılmaq savab sayılır. Bu səbəbdən də Səlcuqlular dövrünə aid tikililərin düzbucaqlı formasına daha çox insanın birinci sıraya daxil olması üçün əhəmiyyət verilmişdir. Mardin, Muş və Diyarbəkir məscidlərində də buna bənzər nümunələr var"

Ulu məscidin dini nümayəndəsi Mehmet Selim Güler / Foto: Orxan Musabəyli, Bizimyol.info

Muş Ulu Məscidi imamı Məmməd Səlim Gülər: "Muş Ulu Məscidi Miladi təqvimlə 1571-ci ilə uyğun gələn hicri təqvimi ilə 1979-cu ildə inşa edilib. İndiki məscid Osmanlı dövründə yenidən tikilmiş Səlcuq memarlığıdır. Burada dəmirdən istifadə olunmur. Məscidin 2-si içəridə, 2-si çöldə olmaqla 4 mərmər sütunu var. Bu məsciddə Muşun Çar və Karni çayından toplanmış daşlardan istifadə edilmişdir. Suda olan daşlar sərt olduğu üçün daha möhkəm və davamlıdır. 2015-ci ildə bərpa işləri aparılıb".

Hacı Şərəf məscidi və Alaaddin Bəy məscidi

Aslanlı mehmanxana ərazisində yerləşən Səlcuqluların mirası Hacı Şərəf məscidi və 18-ci yüzillikdə şəhərin icra hakimi Alaaddin Bəy tərəfindən tikilən Alaaddin Bəy məscidi Muş şəhərinin nadir memarlıq əsərlərindən biridir.

Memarlıq xüsusiyyətləri XVII əsrə aid olan Hacı Şərəf məscidi, əsas məkan kvadrat planlıdır. Daxili məkan ortada iri günbəzlərlə örtülmüş və yanları yastılaşdırılmışdır. Onun düz mehrabı dairəvi tağ və taxça formasındadır. Sonradan əlavə edilən narteks ağacdan hazırlanmışdır. Uclu tağlı taxça şəklində olan tac qapısı yonma daşdan hörülmüşdür. Onun 1902-ci ildə edildiyi anlaşılır. Bu tikili Əbdülhəmit Xan Əfəndi tərəfindən tikilmişdir. 1318-ci ildə tikilmiş və tarixə keçmişdir.

Hacı Şərəf məscidi / Foto: Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Alaadin Bəy məscidinin əsas sahəsi kvadrat planlıdır və doqquz neflidir. Ortada iri, yanlarda isə kiçik günbəzlərlə örtülmüşdür. Orta nefdəki mehrab sütunlar və nəbati motivlərlə bəzədilib. Tac qapısının kənarlarında relyefli yağ çıraq motivləri vardır. Onun minarəsi iki rəngli yonma daşdandır. Kvadrat əsaslı silindrik gövdəyə malikdir. Bədənin ortasında bir-birinə qarışmış çinar ağacını xatırladan bitki motivlərindən kəmər düzəldilir.

Məscid haqda daha ətraflı videoda tur rəhbəri Ramazan Çeliktürk və məscidin nümayəndələrindən öyrənə bilərsiniz:

Orxan Musabəyli, Bizimyol.info