(gerçəyin hekayəsi)
Televizora birinici dəfə qonşumuz Sovet əmimgildə baxmışam. Düzü, heç bilmirəm ki, Sovet əmi ilə atam necə qohumdur. Deyəsən, əminəvəsidirlər. Onsuz da kənd yerində hamı qohumdur.
Kişilərin hamısı bir-birinə “əmioğlu”, öz xanımından başqa bütün qadınlara “bacı”, qızlara "qızım" , uşaqlara "qardaşoğlu", "bacıoğlu" deyirdi. Qadınlar da bir-birini “filankəs bacı” deyə çağırırdılar və öz ərindən başqa bütün kişilərə ""qardaş" deyirdilər. Uşaqlar üçün ata, ana öz yerində, qalan böyüklərin hamısı istisnasız əmi, dayı, xala, bibi idi. Ahıllar isə baba, nənə.
Ona görə də heç çox da dərinə gedib öyrənmədik ki, Sovet əmi ilə biz necə qohumuq?!
Ümumiyyətlə, qohumuqmu?! Bu, nə bizə, nə də Sovet əmiyə nəsə əlavə bir şey qazandırmırdı, yeni bir məna ifadə eləmirdi.
Heç adına da təəccüblənmirdik; Sovet quruluşuydu da. İndini götürək: yeni doğulan uşaqlara “Müzəffər” adı qoymurlar ki? Onda da dövrə uyğun adlar vardı.
Sovet əmimgildə ilk dəfə “Yeddi oğul istərəm” kinosuna baxdım. Onda heç film bilmirdik nədi. Biz kino deyirdik. Həmin o kinoya – “Mirpaşa”nın məscidə it bağlamağına xeyli gülmüşdük də. Böyüyəndən sonra tamam ayrı gözlə baxdıq. Bizim kənddə məscid yox idi, İbə piri var idi, deyirdilər, orda müqəddəslərdən kiminsə qəbri var. Doğrusu, nə onda, nə sonra maraqlanmamışdım İbə pirinin içində dəfn olunan kimdir. Bu arada, düzdür, mən "müqəddəs" anlayışına təkcə dindən baxmamışam heç vaxt. Kinoda məscidə it bağlanmasına da uşağa xas reflekslə gülmüşəm. Sonra bu haqda uzun-uzun düşündüm. Əslində bu filmdə o komsomolçular qəhrəman kimi göstərilməyib; bolşevizmin mənəvi kasadlığı da sərilib gözlər önünə. Çox şey var.
...Filmin axırında tək qalmış “Bəxtiyar” amma necə baxır! Adamın içi parçalanır. O baxışı indiyə qədər yadımda saxlamışam. Vallah o rolu oynayan aktyor Salyanda yox, San-Fransiskoda doğulmuş olsaydı, Hollivudda kinoya çəkilərdi və Klint İstvuddan da məşhur adam olardı. O vaxt bunu bilmirdik axı. Fərqinə varmamışdıq, kim oynayır bu rolu. Əslində elə bil kinoya yox, həyatda baş verənlərə baxırdıq. İnanırdıq ki, bunlar hamısı doğrudur. Bizə o gecə şirinçörəklə çay verən Zənfirə bibimdən – Sovet əmimin həyat yoldaşından soruşmuşdum: “Bibi, bəs niyə bu kinodakı adamlar bizdən balacadır?!” Uşaqlar gülüşmüşdü. Zənfirə bibi də demişdi: “Yavaş olun, əminiz yatıb”. Dayanıb içəri otağı dinşəmişdi ki, görsün, əri oyandı, yoxsa, yox. Televizorun səsini də qısmışdı bir az. Sonra da sualımıza gülümsəməklə cavab vermişdi, gedib ev işləri ilə məşğul olmuşdu.
Görəsən, bibiyə də qəribə gəlmişdimi?! Ürəyində demişdimi: “Bu adamlar niyə televizorda bizdən balaca görünür?!”
Bəlkə də demişdi.
“Kələntər dayı” o kinoda “Cəlal”ı güllələyəndə Zənfirə bibi ah çəkdi: “Əlin qurusun sənin, a kişi! Heylə cavana nətəhər qıydın?!”
Bizim kənddə camaat ekrana inanırdı. Kinomexanik Qayməli çox mehriban, hörmətcil, böyük-kiçik yeri bilən, həm də yaraşıqlı cavan adam idi. Talesiz bir avtomobil qəzasında dünyasını dəyişdi, məkanı cənnət olsun! Bütün dünyadan köçənlərimizi Allah rəhmət eləsin!
O vaxt bizim üçün şəhər hələ ancaq Füzuli şəhəriydi. İndi yoxdur; yer üzündən silinib.
Qayməlinin şəhərdən gətirib İmaşın klubunda göstərdiyi kinolara baxanlar ağlaşırdı. Ən çox “Fillər mənim dostumdur”, “Toz içində çiçək” göstəriləndə göz yaşı tökmüşdülər. Qayməli afişada elə o cür yazırdı: "Əvvəli gülməli, axırı ağlamalı". Ancaq hamı filmin sonuna qədər elə bil ondan ötrü oturub baxırdı ki, ...axırda ağlasınlar, sonra da durub dağılışsınlar.
Yadımdadır, “Bobbi”də oğlanla qız əl-ələ tutuşub özünü qayadan çaya atanda klubun müdiri qabaq sırada oturub yarıqaranlıqda hamıdan bərk hönkürmüşdü.
Vay o gündən kimsə durub klubdan çıxanda kölgəsi ekrana yayılaydı, mərəkə, hay-küy qopardı.
Kadrlar dəyişdikcə, ekranın sayrışan işığı üzlərə düşürdü, şişkin qəmli gözlərdəki yaş damcıları inci dənələri kimi parıldayırdı. Kim deyibsə, unutmuşam, amma maraqlı sözdür: adamlar kədərli olanda gözəl görünür, çünki o an özüdür. Bəlkə də gerçəkdir, amma bir az (bir az yox, çox!) qəddar deyilib. O kino gecələrində o klubda hamı, doğrudan da, özü idi. Heç kim o bir-iki saat içində, elə ondan sonra da inanmaq istəmirdi ki, bu, kinodur, həyat deyil. Ya həyatı kinoda yaşayırdılar, ya da kinonu həyatda.
Düzü, qulaq yalançısıyam. Eşitdiyimə görə, televizorda müharibə filmi veriləndə Mirəstə arvad nəvələrinə deyib:
- A bala, a bala, dur onu söndür. Tez söndür!
Uşaqlar yalvarıb:
- Nənə nolar, davalı kinodu, qoy baxaq.
- Yox, söndür. Söndür! Ayrı kinoya baxarsınız. Bizim telvizordakı kinoda hamı bir-birini öldürür. Hökumət elə bilər bunları biz öldürmüşük. Dədənizi tutub türməyə salarlar. Mən qoca arvadam, siz yazıqlara nətəhər baxacam?!
Bir gün də konsert verirlərmiş. Mirəstə arvad yenə nəvələrinə səslənib:
- A bala, söndür...
- Niyə, ay nənə?! Adam öldürmürlər e, mahnı oxuyurlar.
- Söndür, qalsın, dədən işdən gələndə açarsan, o da qulaq asar. Onda baxarsınız. Tez söndür...
Belə əhvalat da var. Deyirlər, televizorda “Ögey ana” filmi gedirmiş, Möhübbət kişi də oturub baxırmış. İsmayılın evdən qaçdığı vaxt ögey anası onu çağırır: “İsmayıl, qayıt, İsmayıl qayıt!” İsmayıl da qadını vecinə almır qaçıb gedir. Ərköyün uşaqdı da! Möhübbət kişi İsmayıla hirslənir: “Əəə, yekə oğlansan! Utanmırsan?! O boyda arvad “qayıt” deyir, qayıt də”.
Kişi bunu deyib hirsindən televizorun başına bir yumruq vurur. Ekran qaralır, səs itir. Götürür, televizoru atır ikinci mərtəbədən bayıra: “Sənin də, İsmayılın da, o birinin də zatına...”
Vallah, bilmirəm, bu əhvalarlar gerçəkdir, ya yox. Ancaq elə kənddə gözümü açandan, ağlım kəsəndən bunları eşitmişəm. O qədər inandırıcı danışırdılar ki... Yəqin olub da belə şeylər. Heç kim də demirdi ki, olmayıb. Adamlar kinoya, televizora az qala özündən də çox inanırdı axı. İnanmayıb neynəyəcəkdi ki?! Görüb-görəcəyi bir hind filmləriydi, bir də yeganə dövlət televiziyası. Qalan vaxt elə bir-birinin üzünə baxırdılar.
Bizim hələ televizorumuz yox idi. Öz evimizə televizor alana qədər Sovet əmimgildə baxırdıq, sağ olsunlar. Zənfirə bibimin şirin kökəsinin dadı hələ damağımdadır.
Onu da deyim ki, elə mən özüm də televizora aldanmışdım. Bakını, rəngbərəng maşınları, gur işıqlarını, bulvarı, dənizi, qağayıları-filanı görmüşdüm. Elə bilirdim ki, Bakı hardasa yaxında – Alxanlı dərəsinin qurtaracağında, təpələrin o üzündədir. Yəqin kənd uşaqlarının çoxunda bu hiss olub. Deyirdim, böyüyən kimi, o təpələri aşıb mən də Bakıya gedərəm. O maşınlara minərəm, dənizdə çimərəm...
Böyüdüm, quzuları otarmaq bəhanəsilə o təpələri aşdım. Gördüm, orda Bakı yoxdu. Orda da elə bizimki kimi bir kənd var. Ən hündür təpəyə çıxıb baxmışdım. Ətrafda Bakının izi-tozu görünmürdü; bir-birinə oxşayan kəndlər, eyni cür çiy kərpicdən, Quruçay dərəsinin qəmbərindən, ağ mişar daşından tikilmiş ev-eşikdi. Həyət-baca, it-pişik, toyuq-cücə, qoyun-quzu, at-eşşək, qaz-ördək... Başqa heç nə!
O ev quşlarına tamah salan çaqqal da, o qoyun-quzuya nahar kimi baxan canavar da, evlərin, həyətlərin üstündə hərlənib körpə, əfəl hinduşka balalarını götürmək istəyən qaraquş da... eyniydi. Əvvəllər canavarı heç vaxt görməmişdim. Birinci dəfə Sovet əmimgildə gördüm.
Sovet əmim ovçuydu. O dediyim təpələri aşıb ova gedirdi. Göl quşları, çöl quşları ovlayırdı, dovşan ovlayırdı. O dovşanların ətindən bişiriblər, o qədər yemişik ki! Elə olurdu ki, kirpi də gətirirdi. O vaxtlar Sovet əmimdən, ya bilmirəm, kimdənsə eşitmişdim ki, kirpinin əti mədə xorasına dərmandır. Ancaq mən yeməmişəm. Nəsə elə bilirəm, mədəm dağılsa da, təbim çəkməz, yeyə bilmərəm. Həkim reseptdə yazsa, nə cürsə bəlkə.
Ov eləmək Sovet əmimin sevimli məşğuliyyəti idi. İndi buna “hobbi” deyirlər. Bir dəfə canavar balasını... yox, ovlamamışdı. Tovlamışdı, tutub gətirmişdi. Körpə canavarı məftil tordan qurduğu balaca açıq tövlənin içərisinə - quzuların yanına buraxmışdı. Anaları örüşə otlamağa gedəndə südəmər körpə quzular qalırdı həyətdə. Bir də axşam sürü qayıdanda o məftil tordan qurulmuş “quzu türməsi”nin qapısı açılırdı. Hər quzu öz anasını tapıb quyruğunu oynada-oynada dolu yelinlərdən yapışır, təzə, isti süd əmirdi. Onda Sovet əminin böyük oğlu şüşə qabın ağzına uşaq əmziyi taxıb canavar balasına süd içirirdi.
Bala canavar quzulara yaman isinişmişdi; “süddən çıxmış” - böyümüş quzulara baxıb, ot da yeyirdi hərdən. Yetişkin canavar da ov tapmayanda əlacsız qalıb otlayır, qışda su donanda susuzluğunu yatırmaq üçün qar yeyir. Ancaq Sovet əminin həyətindəki canavar balası kefindən belə eləyirdi. Bütün günü körpə quzularla oynayırdı.
Bir sözlə, o dəmlərdə bizim kəndimizdə gerçəkdən də qurd quzu ilə otlayırdı.
Amma nədənsə bir gün Sovet əmim o bala canavarı it-bata saldı. Ya dövlətə təhvil verdi, ya çölə buraxdı. O vaxt çox pis olmuşduq. Fikirləşirdik: “Sovet əmi canavar balasını quzulardan ayırıb hara apardı, görəsən?!” Uşaqlarından da soruşmuşduq. Üstündən bir müddət keçəndən sonra mən televizorda heyvanlar aləmi haqqında bir sənədli filmə baxırdım. Gördüm, Sovet əminin tutub gətirdiyindən bir az böyük balalar ana canavarın ovladığı körpə cüyürü amansız bir iştahla söküb yeyir. Onda barmağımı dişlədim: hə, deməli, Sovet əminin də tutduğu o canavar balası ət yeməyə başlayanda bala olmaqdan çıxıb, dönüb olub quzuların başının bəlası. Dünənki dostlarına xor baxıb yəqin. Düzünü deyim, o televizorda gördüyüm canavar balaları mənim təsəvvürlərimi dağıtdı. Məyus
olmuşdum.
Doğrudan, bir vaxt kəndimizdə qurd quzu ilə otlamışdı. Sonra yavaş-yavaş hər şey dəyişməyə başladı. Kənd böyüdükcə məsumiyyətini itirirdi. Eldən dışarı şeylər olurdu. Dolanışıq da get-gedə çətinləşirdi. Sovet əminin doğulub böyüdüyü, inandığı, sevib adını daşıdığı ölkə yavaş-yavaş yoxa çıxırdı.
Sovet əminin yaşında bir kişi də vardı. Əsl adını deməyəcəm. Biləndər kişi deyəcəm.
Mən Bakıda oxuyurdum. Kəndə hərdən gedərdim. Biləndər kişi məni görən kimi yanlayıb qoluma girərdi. Siyasətdən tutmuş ədəbiyata qədər hər şeydən söhbət salardı. Ən çox da tarixdən sual verərdi. Sonra da çayxanada, xeyirdə-şərdə bu eşitdiklərini danışıb adamları öz savadı ilə heyrətləndiməyə çalışardı.
Son vaxtlar sualların yönü bir az dəyişmişdi.
- Qardaşoğlu, sən bilən, bu alnı qaşqalı köpəyoğlu bu ölkəni niyə dağıdır?!” deyə sual verməyə başlamışdı. Mən də bacardığım qədər cavab verirdim.
O aralar camaatın da əli iş-gücdən soyumuşdu. Ömrü boyu çayxana üzü görməyənlər də artıq təsərrüfatın, əkin-biçinin başını buraxıb, heyvanı həyətdə ağaca bağlayıb, kəndin ortasına toplaşırdılar. “Perestroyka”dan-filandan danışa-danışa nərd atır, domino çırpırdılar. Eşitdiyimə görə, xəlvət yerlərdə kart sıxanlar, qumar oynayanlar da vardı. Heç ağıllarına-eynlərinə gəlməyən başlarına gəlməyə başlamışdı bu adamların.
Biləndər kişi məni danışmağa həvəsləndirirdi:
- Qardaşoğlu, sənin rəhmətlik atan halal adam idi. Dilinə yalan söz gəlmirdi. Mərd kişiydi. Sən də onun ojağında böyümüsən...
“J” hərfinin üstündən bərk basıb saxlayırdı ki, kəlməsinin təsiri bir az da artsın.
Qəribə adam idi; bir dəfə karıxmışdı, məndən eşitdiklərini öz adından elə mənim özümə danışmışdı.
Qulağımızın dibində müharibə qızışırdı. Qocalar artıq heç demirdi: "Ehh, indikilərə nə var: Araz aşığından, Kür topuğundan. Nə müharibə görüblər, nə aclıq,". Daha bunu deyə bilmirdilər.
Müharibə kinolarına baxmaq istəməyənlər artıq müharibənin özünə baxırdılar. Kəndimiz cəbhə xəttindən xeyli aralıda olsa da, müharibədən payımıza düşən mərmiləri də çoxdan gözlədiyimiz qonaqlar kimi təbii və səksəkəli səmimiyyətlə qarşılamışdıq...
O aralar kəndə tez-tez gedirdim. “Ortalıq” deyilən yerdə Biləndər kişi məni gördü, dedi: “Gəl, əminə bir çaynik çay, yanında vafli al, dərdləşək”.
Çayxanaya keçdik. Siqaret tüstüsündən tavanda “buludlar” əmələ gəlmişdi.
Köhnə kommunist Biləndər kişi söhbətə son hadisələrdən başladı – qaşını oynadıb, göz gilələrini yuxarı hərləyib əmin bir şadyanalıqla dedi:
- Gördün də, yerin yiyəsi gəlib çıxdı.
Hərbi qiyamı, dövlət çevrilişini, ölkə prezidentinin paytaxtdan çıxıb gedib uzaq dağ kəndində iznivaya çəkilməsini nəzərdə tuturdu. Ancaq mən özümü bilməməzliyə vurdum ki, bəlkə söhbəti dəyişər. Yanılmışdım.
- Gözünə döndüyüm Surət də oğuldu e, oğul. Əl-ələ verib hər şeyi düzəldəcəklər.
Dayanıb üzümə baxdı. Bu yerdə çay gəldi. Pauza uzandı. Yenə də ümidləndim ki, bəlkə söhbətin əvvəli yadından çıxar, başqa temaya keçər. Olmadı. Yenə olmadı. Düzdü, hələ pauza davam edirdi. Vaflini dişləmişdi, çaydan bir qurtum alıb yenə üzümə baxırdı. Elə bil baxışları ilə deyirdi: “Gərək, mütləq cümləmin axırında sual işarəsi ola?! Ürəyimi partlatma da, bir kəlmə de”.
- Hə, düzəldəcəklər, -dedim və özümü birtəhər toparlayıb gülümsədim.
- Niyə gülürsən, qardaşoğlu? Düzəlməyəcək?!
- Buraları, bu kənd-kəsəyi düzləyib yerlə bir eləyən olmasın, qalsın ölkəni düzəltmək.
Dimdikli papağını qaşlarının üstünə çəksə də, adəti üzrə yenə gözünü qıyıb xeyli vaxt üzümə baxdı. Yəqin başqa cavab gözləyirdi. İnsanlar, ələlxüsus da, bizim o kənddə, o çətin vaxtlarda adamlar elə bil ancaq eşitmək istədiyini dinləyirdi. İnanmaq istədiyinə inanırdı. Camaatı qınamıram. Hamının boğulan vaxtıydı, hərə bir saman çöpü axtarırdı ki, yapışsın. Bilə-bilə ki, bu saman onu xilas edə bilməyəcək. Həmişə belə olub. Bizim ən sevmədiyimiz şey düşünmək olub, ən sevdiyimiz danışmaq. Düşünüb danışmaq o vaxt da, elə indi də çox dəbdə deyil. "Dəb" sözü yerinə düşürmü, bilmirəm.
- Deyirsən, yaxşı olmayacaq? – deyəsən cavabımdan mətləbi tam anlamadı.
- Çətin olacaq.
Başladım fikrimi əsaslandırmağa. Tutarlı faktlar, misallar gətirməyə çalışırdım. Kəlmələri diqqətlə seçirdim. Bilirdim ki, bunları burda indi təkcə Biləndər kişiyə danışmıram, uzağı bir gün sonra hamı biləcək. Biləndər kişi özü inanmasa da, yenə də hamıya danışacaq.
Gözlədiyim kimi də oldu. Sözümü bitirən kimi qayıtdı ki:
- Belə baxanda düz deyirsən e. Yaxşı danışırsan. Ancaq, sən çıx, o qutudan de, mən də inanım.
- İndiyəcən mənə qutusuz inanırdın axı, əmi.
- Yox. Əmi canı, yox! Sən quruya çıx. Qutu, qutu...
“Qutu” deyəndə şəhadət barmağı ilə çayxananın yuxarı başında qoyulmuş ağ-qara televizoru göstərdi.
...Üstündən bir neçə ay keçmişdi. Köçkünlərin Biləsuvardakı çadır şəhərciyinə getdim. Şoran su içməkdən dodaqları çatlamış, yandırıcı günəşdən qapqara qaralmış adamlar ruh kimi dolaşırdı o şəhərcikdə. Çadırın onsuz da çox qısa olan, gün qalxdıqca da qısalan kölgəsində uzun taxta kətilin üstündə bir neçə yaşlı adam oturmuşdu. Bəzilərini tanımadım. Başqa kənddən idilər. Hətta başqa rayondan. İşğal olunan tək bizim rayon deyildi ki. 3-4 ayın içində 6 rayon getmişdi.
Biləndər kişi də oturanların arasındaydı. Yaşlanıb çökmüşdü. Əl-qol hərəkətləri ilə nəsə danışırdı. Məni görəndə papağının dimdiyini şəhadət barmağı ilə alnına qaldırdı, əlini gözünün üstünə qoydu, baxdı, baxdı. Yanıb, yanıb, kötüyü qalmış siqaretin ucundakı uzun kül meyvəqurduna bənzəyirdi; handan-hana qırılıb kişinin köynəyinin açıq sinəsindəki ağarmış tüklərin üstünə düşdü.
- Hə, qardaşoğlu.
"U" hərfini xeyli uzatdı.
- Gəl, gəl, görüm. Danış görək...
- Daha danışmalı nə qalıb ki, əmi?!- dedim. – Nə danışdıqsa, qaldı kənddə...
Bunu deyəndə ürəyimdən bir gizilti də keçdi. Biləndər kişi yenə də öz bildiyindəydi; eşitmək istədiyini dinləyirdi, inanmaq istədiyinə inanacaqdı.
- Qardaşoğlu, deyirlər, gələn ay qayıdırıq kəndə. Eşitməmisən?!
Tanımadığım kişilərdən biri məni qabaqladı, rişxəndlə güldü, gülməkdən onu yüngül öskürək tutdu. Yerindən tərpənmiş protezini dodaqlarının, dilinin köməyilə sahmana saldı. Çirkli, qırışmış cib dəsmalı ilə gözünün nəmini silib üzünü Biləndər kişiyə çevirdi:
- Kim deyir onu, əşi?
- Kim deyəcək?! O gün icradan gəlib camaatı yığıb demədilər ki, uzağı o biri ayın axırında kənddəyik?!
- A kişi, onu keçən ay da demişdilər, ondan qabaqkı ay da...
Biləndər kişi hövsələsini basa bilmədi:
- Dayan da, görək, şəhərdən gələn nə deyir. Hə, qardaşoğlu, sən bilən, düz deyirlər?!
- Əmi, bəs qutu nə deyir, qutu?
- Nə qutu?! – başını aşağı endirib bir az susdu. - Hə, qutu, qutu...
Elə bil öz-özünə danışırdı. Əlini kətilə dayayıb asta-asta ayağa qalxdı. Onda fərqinə vardım ki, Biləndər kişinin beli də bükülüb. Gözündəki işığın söndüyünü görmüşdüm. Saçının tamam ağarıb çoxunun töküldüyünü də. Üzündəki cürbəcür ləkələr, xallar iç orqanlarının tükəndiyindən xəbər verirdi. O anda Biləndər kişiyə, özümə, burdakı camaata elə yazığım gəldi ki. Az qaldım, hönkürüb ağlayam. Kənddə - İmaşın klubundakı o hind filmində oğlanla qızın uçuruma tullanmasına ağlamışdı bu camaat. Ancaq, budur, özümüz uçurumun dibindəyik...
Biləndər kişi kətildən çox yavaş addımlarla aralandı. Gedə-gedə papağını çıxardı, sanki tozunu çırpırdı. Ancaq hirsini papağa tökürmüş kimi ortasını şapalaqlaya-şapalaqlaya öz çadırına tərəf yönəldi. Qanrılıb mənə də baxmadan dərin bir məyusluqla söyləndi:
- Qutu! Qutu! Elə o qutuya inandıq ki, bu şoranın içindəyik də...
...Biləndər kişi də arasında olmaqla o köçkün camaata yardım paylanırdı. İran təşkilatları da gətirib bayrağını çadırların üstünə asmışdı. Düyü, makaron, başqa ərzaqlar, yuyucu toz verirdilər. Düyülərin içindən çox vaxt qurdlar qaynaşırdı, makoronlar kiflənib quruyub əyilmiş, bir-birinə yapışmış olurdu. Orda şişib qabarmış konserv qutuları da gördüm. Açıb yeyib zəhərlənən də olmuşdu. Uşaqlar ayaqyalın bu ilan, əqrəb qaynaşan şoran çöllərdə gəzirdi. Baxdıqca, gördükcə, anladıqca, ürəyim parçalanırdı.
Qayıdıb Bakıya gəldim. Gördüklərimi yazıb qəzetdə dərc elədim. Məni Baş Prokurorluğa çağırdılar. Prokuror xəbərdarlığı verdilər. Dedilər: “Köçkünlərə qayğı yüksək səviyyədədir. Ancaq Siz həqiqətə uyğun olmayan məlumat yayırsınız”.
Baş Prokurorluğa günortadan gəlmişdim. Saatlar keçmişdi, hələ də buraxmırdılar. Açığı, həbsimi gözləyirdim. Axırda məlum oldu ki, xəbərdarlıqla kifayətləniblər bu dəfə. Axşam o məşhur “qutu”da – televizorda “Xəbərlər” başlayanda hələ ordaydım. Ac-susuz oturmuşdum, izahat yazırdım. Elə bu vaxt rəsmi xronikanın ardından hansı süjet gəlsə, yaxşıdır?! Mənim “təxribat törətməyimlə” bağlı müsahibələr. Dövlət televiziyası köçkünləri mikrofonun qarşısına düzmüşdü. Hamısı deyirdi:
- O jurnalistə ar olsun! Yalan yazıb, böhtan atıb! Qətiyyətlə pisləyirik. Ona nifrətimizi bildiririk...
Prokuror başı ilə televizorda danışanlara işarə elədi, sözün ortasında “ü” hərfini bir-birinin yanına düzdü:
- Gördün?!
Mən isə hələ baxırdım. Baxırdım ki, görüm, Biləndər kişi nə deyəcək. Çadır şəhərciyində onun yanında rastlaşdığım, tanımadığım kişilərdən ikisi süjetdə vardı. Onlardan biri az qala mikrofonun içinə girmişdi; “cəmdəyimə döşəyirdi”:
- Bir də buralara hərlənməsin, yalan yazıb, biz yaxşı yaşayırıq. Allah ömrümdən kəssin... calasın,- deyirdi.
Süjet bitdi, Biləndər kişi danışmamışdı.
...Baş Prokurorluğun binasından sevinə-sevinə çıxdım. Aşağıda maşında oturub məni gözləyən dostum təəccübləndi:
- Nə olub?! Niyə gülürsən?!
- Az qala tutacaqdılar. Xəbərdarlıq verdilər, - deyib səsli güldüm.
- Buna sevinirsən?!
- Yox... Sür, sür gedək...
***
...O gündən xeyli zaman keçdi. Bir gün Biləndər kişinin çadırının yanında bir Qaz-52 dayandı. İçindən metal dirəkləri ilə birlikdə bir çadır, iri qazanlar, samovar düşürdülər. Biləndər kişinin çadır evindən bir neçə dəfə böyüklüyündə uzun və geniş çadır qurdular. Uzun taxta kətilləri və ağır dəmir masaları çadırın içinə düzdülər. Sonra bir qutunu da gətirib Biləndər kişinin çadır otağının girişinə qoydular. O gün o qapı təkcə çıxış qapısı idi. Qutu da Biləndər kişinin boyundan azca uzun, taxta qutuydu. Biləndər kişinin baxdığı "qutu" kimi deyildi, Biləndər kişiyə baxan bir qutuydu...
***
Cib telefonuna qəfil zəng gəldi. Cibin sahibi telefonunu açdı. O biri telefondakı səs salam-kəlamdan sonra dedi:
- Bakıdan zəng edirik. Biləndər kişini axtarırıq. Bu nömrəni verdilər.
- Oğluyam. Nə lazımdır? - deyə cavab verən səs titrədi, ağlamsındı.
O biri cibin telefonu cavabdan duruxdu. Sonra az qala birnəfəsə hüdüləyib tökdü:
- Biləndər kişi neçə il ərzində hər ayın sonu məktub yazıb, soruşurdu ki, kəndə qayıdış nə vaxtdır?! Uzun müddətdir yazmır. Məlumatınız var yəqin, kəndiniz azad olunub. Soruşmaq istəyirik, görək, Biləndər kişi kəndə qayıtmaq istəyir, yoxsa yox?!
Bahəddin Həzi, Bizimyol.info
İyul .2022
Müəllifdən: Bu hekayəni öz yurd-yuvasından didərgin düşmüş, evinə qayıtmağa ömrü çatmamış bütün Qarabağlıların ruhuna hədiyyə edirəm. Dünən Ağalıya köçən Zəngilanlılara isə gözaydınlığı verirəm. Bu köçün ardı gəlsin.
