Ermənistan rəhbərliyi beynəlxalq ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağla bağlı Kosovo senarisini həyata keçirməyə çağırır. ABŞ prezidenti Donald Tramp bu günlərdə Nyu-Hempşirdəki tərəfdarları qarşısında çıxışında ölkəsinin Dağlıq Qarabağdakı münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasına asanlıqla nail olacağına inandığını ifadə edib.Və bu istiqamətdə tarixdən Serbiya vasitəçiliyini nümunə gətirib. Bu versiya isə NATO qüvvələrinin Rusiyanın “cənub alt qarınlığı” adlandırılan bölgədə meydana çıxması deməkdir.
“Bu, asanlıqla baş verməlidir”, – deyə Amerika lideri Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətin tənzimlənməsini şərh edərkən “Nə etdiyinizi bilsəniz, asan olacaq”, – deyə söyləyib. O, ermənilərin “çətin anlar yaşadıqlarını” da əlavə edib. Bu əslində seçki öncəsi erməni diasporuna edilən bir jestdir.Amma çox təhlükəlidir. ABŞ prezidenti, Serbiya və Kosovo arasında 4 sentyabrda Ağ Evdə imzalanan iqtisadi əlaqələrin normallaşdırılmasına dair razılaşmanı ABŞ-ın vasitəçilik səylərinin effektivlik nümunəsi kimi göstərib.
Bu fikir əslində ABŞ-ın Kosovo modelinə görə qondarma “Qarabağ Respublikası”nın müstəqilliyini tanımasına çalışan erməni lobbiçilərinin konsepsiyasına uyğundur. Xatırladaq ki, Yuqoslaviya dövründə Albanların yaşadığı Kosovo bölgəsi Serbiya Sosialist Respublikasının bir hissəsi idi, eyni zamanda muxtar statusa sahib idi. Amma hər şey 1990-cı illərdəki müharibə ilə dəyişdi. NATO albanların tərəfini tutdu. 2008-ci ilin fevralında, Qərbin köməyi ilə Kosovalı albanlar Kosovo Respublikasını elan etdilər. İndi Serbiya muxtar vilayət olaraq Kosovanı rəsmi olaraq ərazisinin bir hissəsi hesab edir. Amma bu əraziyə nəzarət etmir. Kosovonun müstəqilliyi Qərb dövlətləri tərəfindən II Dünya Müharibəsindən sonra BMT səviyyəsində qəbul edilmiş əsas prinsipi – sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipini pozaraq tanındı.
Təəccüblü deyil ki, Qərbə can atarkən, Rusiyadan asılı olmağa davam edən və Qarabağda ondan kömək istəyən Ermənistan elitası həm də oxşar münaqişələrin həll modellərindən istifadə etməyə çalışır. Bu konsepsiya Qərb sülhməramlılarının Dağlıq Qarabağda peyda olmasını nəzərdə tutur (Kosovonun nümunəsi kimi). Erməni lobbisinin təzyiqləri qarşısında dövlət katibi Maykl Pompeo “WSB Atlanta”-nın efirində ermənilərə simpatiya bəslədiyini söyləyib və Azərbaycanın hərəkətlərini tənqid edib. Bu təhlükəli tendensiyanı 31 millət vəkili adından ABŞ-ın Erməni Məsələləri Komissiyasının rəhbəri Frank Pallone tərəfindən Konqresə təqdim olunan qətnamə layihəsi izləyir. Bu, Amerikalılar tərəfindən qondarma qurumun müstəqilliyinin tanınması və Azərbaycanla Türkiyəyə qarşı çıxmaq ideyasını özündə ehtiva edir. Eyni fikirləri bu yaxınlarda Nümayəndələr Palatasının üzvü Qreys Napolitano da səsləndirib.
İrəvanın təşviq etdiyi Kosovo senarisi ərazilərin etnik xətlər boyunca birləşdirilməsini nəzərdə tutur. Məsələn, Albaniya ilə Kosovo arasında ortaq bir iqtisadi məkan yaratmaq fikri çoxdan bəri ortalıqda dolaşır. Oktyabr ayında Tiranda Albaniya və özünü “respublika” elan edən hökumətlərinin ortaq iclası keçirilib və bu görüşdə Albaniya Baş naziri Edi Rama tərəflərin ideal vəziyyətdə olan bütün sərhədləri silmək istədiklərini söyləyib. Təbii ki, bu da Serbiyanı qəzəbləndirdi və bu fikrə etiraz etdi. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bu cür bəyanatlara şübhə ilə yanaşdığını, bu cür ritorikanın ciddi suallar doğurduğunu qeyd etdi.
Qeyd edək ki, “inteqrasiya” fikri getdikcə populyarlıq qazanır. 2006-cı ildəki sorğular göstərdi ki, Kosovalı albanların yalnız 2.5% -i Albaniya ilə birləşməyi problemi həll etməyin ən yaxşı yolu hesab edirdi, lakin 2010-cu ildə hadisələrin belə inkişafını dəstəkləyənlərin sayı% 29,2-yə çatdı. Bu gün sərhədlərin silinməsi fikri Kosovo əhalisinin 80% -dən çoxu və Albaniya vətəndaşlarının isə 70% -dən çoxu tərəfindən dəstəklənir. Maraqlıdır ki, eyni zamanda, Kosovodakı respondentlərin təxminən yarısı və Albaniyada isə 40 %-ı yaxın gələcəkdə Böyük Albaniya dövlətinin yaranmasına inanır. Bura müasir Albaniyanın, özünü Kosovo elan etdiyi, Serbiya Presevo, Medvedya və Buyanovacın, Makedoniya və Çernoqoriyanın bəzi bölgələrini və hətta Yunanistanın Epir bölgəsini də əhatə edən tarixi bir ərazilər daxildir.
Qarabağ vəziyyəti ilə müqayisədə bu konsepsiya erməni millətçilərinin “Böyük Ermənistan -dənizdən dənizə” xəyallarını dəstəkləyir. Cənubi Qafqazda Kosovo senarisinə dair hər hansı bir addım bölgəyə NATO kontingentinin göndərilməsi deməkdir. Xatırladaq ki, Albaniya 2009-cu ildən bəri Şimali Atlantika İttifaqının (NATO) üzvüdür. Qarabağla əlaqəli bu cür niyyətlər yalnız Rusiya maraqlarına xəyanət deyil, eyni zamanda NATO qoşunlarının sərhədlərinə yaxınlaşacaq İranın da mənafelərinə zərbədır.
Əlbəttə ki, Paşinyanın düşdüyü bataqlıqdan bunu çıxış yolu kimi görməsi bir növ başa düşüləndir. Onsuz da Paşinyan ən başından bəri qərbyönümlü olan və Sorosun adamı kimi tanınıb. “Transparency International”-ın seçki proqramlarının keçmiş koordinatoru, daha sonra Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri, Rusiya Səfirliyinin binasına yumurta atmaqla daha çox tanınan, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin keçmiş rəhbəri David Sanasaryan, Ermənistan Xüsusi İstintaq Xidmətinin rəhbərinin qardaşı Sasun Xaçatryan və başqaları bu istiqamətdə Paşinyanın ən yaxın köməkçiləridir. Baş nazir Nikol Paşinyan özü də açıq şəkildə Rusiyanın maraqlarına zidd addımlar atdı, o cümlədən Ermənistandakı rus şirkətlərinin törəmə şirkətlərinə qarşı cinayət işləri açdı. Bu baxımdan Kremlin İrəvanın Qarabağ bölgəsi də daxil olmaqla gördüyü işlərdən razı qaldığına inanmaq sadəlövhlükdür.
